Pytanie Pana Zbyszka: „Jestem na emeryturze Social Security, przed rokiem wróciłem do Polski. Mam obywatelstwo USA i polskie. Chciałbym w Polsce zawrzeć związek małżeński z moją dawną sympatią – Krystyną, która jest teraz po sześćdziesiątce oraz ma niepełnosprawną córkę (Marię) z pierwszego małżeństwa. 25-letnia obecnie Maria ma autyzm od dzieciństwa i dostaje w Polsce niewielki zasiłek. Moje pytanie: czy moja nowa żona i jej córka będą uprawnione w Polsce do jakichś świadczeń Social Security? Czy po śmierci nas – rodziców – Maria może przyjechać do USA, gdzie ma przyrodniego brata, i dostać jakąś społeczną pomoc?”
Polsko-amerykańska umowa emerytalna z pomocą
W przeszłości nowa rodzina pana Zbyszka w Polsce nie dostałaby żadnych świadczeń od Social Security. Zmieniła to polsko-amerykańska umowa o zabezpieczeniu społecznym, która weszła w życie 1 marca 2009 roku.
Mieszkający w Polsce członkowie rodziny amerykańskich pracowników (wdowy, wdowcy, nieletnie czy niepełnosprawne sieroty, małżonkowie, byli małżonkowie, nieletnie czy niepełnosprawne dzieci) mogą być uprawnieni do pobierania świadczeń rodzinnych Social Security na takich samych zasadach, jak gdyby mieszkali w USA. Członkowie rodziny nie muszą być obywatelami amerykańskimi, posiadaczami zielonej karty, ani nie muszą mieć nawet numeru Social Security, ażeby pobierać w Polsce świadczenia rodzinne (family benefits), do których się kwalifikują. Zniesiony został również stary wymóg życia w związku małżeńskim przez 5 lat na ziemi amerykańskiej.
Wniosek o świadczenia Social Security osoby mieszkające w Polsce mogą składać za pośrednictwem Biura Świadczeń Federalnych przy amerykańskim konsulacie/ambasadzie.
Renta małżeńska Social Security dla żony
Przepisy Social Security (w odróżnieniu od przepisów polskiego ZUS) przewidują wypłatę renty nie tylko dla wdów pracowników, lecz i dla małżonków. Ażeby zakwalifikować się do renty małżeńskiej, żona (mąż) emeryta musi osiągnąć wiek emerytalny (co najmniej 62 lata) i być w związku małżeńskim co najmniej rok. W pełnym wieku emerytalnym (67 lat) renta małżeńska wynosi 50 proc. emerytury pracownika, renta wdowia – 100 proc. Świadczenia są limitowane, gdy pobiera je więcej osób w rodzinie. Wszystkie świadczenia (jego i rodziny) z tytułu pracy pracownika nie mogą przekraczać od 150 do 180 procent jego emerytury.
Renta rodzinna dla pasierba
Dzieci odbiorcy świadczeń Social Security (emeryta lub rencisty) mogą otrzymać rentę Social Security (rodzinną albo sierocą), jeżeli są wolnego stanu i mają mniej niż 18 lat (19 lat jeżeli chodzą do średniej szkoły).
Za dzieci Social Security uważa nie tylko dzieci biologiczne, ale również przyrodnie (step-children – pasierbice, pasierbów) oraz dzieci adoptowane.
Pan Zbyszek jest w pełni ubezpieczony i pobiera emeryturę Social Security. Dla Urzędu Social Security dziecko żony pana Zbyszka staje się automatycznie jego pasierbem (step-child) i traktowane jest jak jego własne dziecko. Adopcja nie jest konieczna. Warunkiem jest tylko, by małżeństwo zostało zawarte po urodzeniu dziecka. Jeżeli po ślubie jedno z małżonków adoptuje dziecko – drugie z małżonków powinno je również adoptować, by zapewnić uprawnienia do świadczeń Social Security z tytułu jego pracy.
Ażeby dostawać rentę rodzinną (dependent’s benefits), dziecko musi być pasierbem emeryta (rencisty) przez co najmniej rok. Oznacza to, że emeryt powinien być w związku małżeńskim z matką dziecka rok albo dłużej. Wysokość świadczeń pasierba może wynieść 50 proc. emerytury (renty). Jeżeli inni członkowie rodziny emeryta pobierają świadczenia z tytułu związku z nim (żona, inne dzieci), wtedy rodzinne świadczenia są dzielone między nimi (family maximum).
Renta sieroca dla pasierba
Tak jak biologiczne czy adoptowane dziecko, pasierb czy pasierbica staje się po śmierci ubezpieczonej osoby (emeryta czy rencisty) uprawniony do renty sierocej (survivor’s benefits), jeżeli spełni podane wyżej warunki. Dziecko musi być pasierbem co najmniej 9 miesięcy, co oznacza, że ojczym/macocha i biologiczny rodzic dziecka muszą być w legalnym związku małżeńskim co najmniej 9 miesięcy. Wyjątkiem jest śmierć emeryta spowodowana przez niespodziewany wypadek albo służbę wojskową. Jeżeli rodzic oficjalnie adoptował dziecko, małżeństwo może trwać krócej.
Wysokość renty sierocej wynosi do 75 proc. emerytury rodzica albo mniej, jeżeli inne dzieci albo wdowa również pobierają renty.
Renta inwalidzka dla pasierba
Dziecko niepełnosprawne otrzyma rentę dla niepełnosprawnych niezależnie od wieku, pod warunkiem, że niepełnosprawność nastąpiła przed osiągnięciem 22. roku życia. Takie dorosłe dziecko otrzymywać będzie rentę dla niepełnosprawnych (disability benefits) jako Disabled Adult Child (DAC), pod warunkiem, że nie zawrze związku małżeńskiego i nie zarabia powyżej pewnych limitów (1,550 dol. w roku 2024).
Należy też pamiętać, że od wszelkich świadczeń Social Security wypłacanych za granicą uprawnionym cudzoziemcom potrącany jest w USA 25.5-procentowy podatek dla nierezydentów (non-resident tax). Ażeby w Polsce nie płacić podatku podwójnie, należy wziąć z amerykańskiego konsulatu zaświadczenie o płaceniu podatku w Stanach i okazać je w banku, gdzie wpływa amerykańska renta.
Przyjazd Marii do USA
Pan Zbyszek zastanawia się, jak zabezpieczyć niepełnosprawną córkę na wypadek śmierci jego i żony. Córka ma w USA dorosłego przyrodniego brata, który jest chętny pomóc. Jakkolwiek świadczenia Social Security mogą być słane za granicę, całkowicie inaczej jest z amerykańskimi zasiłkami społecznymi. Ażeby je otrzymać, Maria musi mieszkać w USA i mieć tu legalny status imigracyjny, a najlepiej obywatelstwo, a to nie jest proste.
Pan Zbyszek nie może sponsorować na zieloną kartę pasierbicy, bowiem step-child jest uważany przez Urząd Imigracyjny za dziecko tylko wtedy, jeżeli małżeństwo nastąpiło przed 18-tymi urodzinami dziecka. Sponsorować Marię może matka - żona pana Zbyszka. Ale ona najpierw musi sama uzyskać stały pobyt przez małżeństwo, a potem zdobyć obywatelstwo, żeby móc sponsorować dorosłą córkę na zieloną kartę w pierwszej kategorii rodzinnej. USCIS rozpatruje teraz wnioski z roku 2015. Brat przyrodni (step-brother), będący obywatelem, może sponsorować Marię jako siostrę, jeżeli mają przynajmniej jednego wspólnego biologicznego rodzica. Obowiązuje go czwarta kategoria rodzinna, gdzie oczekiwanie wynosi teraz około 17 lat (w sieci szukaj „Visa Bulletin”).
W czasie oczekiwania na obywatelstwo należy zachować ciągłość rezydencji w USA – szczegóły w książce pt. Obywatelstwo z przeszkodami. Radzę skonsultować się ze specjalistą od spraw imigracyjnych.
Elżbieta Baumgartner
Elżbieta Baumgartner jest autorką wielu książek-poradników dla imigrantów w USA, m.in. “Ubezpieczenie społeczne Social Security”, „Powrót do Polski”, „Amerykańskie emerytury” i „Emerytura reemigranta w Polsce”. Są one dostępne w D&Z House of Books, 5507 W. Belmont Ave., Chicago, albo w wersji elektronicznej w witrynie Poradnika Sukces, www.PoradnikSukces.com, 1-718-224-3492
