Z Andrzejem Kulką w świat
Park Narodowy Yellowstone zachwyca rewelacyjnymi w skali światowej zjawiskami geotermalnymi, związanymi z nie tak dawną działalnością wulkaniczną na tym terenie. Ten najsłynniejszy park w USA znajduje się w Górach Skalistych, w stanie Wyoming, częściowo na terenie Idaho i Montany. Yellowstone ograniczone jest od zachodu pasmem Gallatin i płaskowyżem Madison, od południa górami Grand Teton, a od północy i wschodu pasmem Absaroka. Jego powierzchnia wynosi prawie 9 tys. km. kwadratowych, większość terenu leży na wysokości ok. 2,500 metrów n.p.m. Ten region Gór Skalistych cechuje wilgotny, kontynentalny klimat z ostrą, długą zimą oraz krótkim latem. Nawet w lipcu powinniśmy się przygotować na chłodne noce, a sporadycznie opad śniegu. Region Yellowstone cechowała wzmożona aktywność wulkaniczna co najmniej dwukrotnie w niezbyt odległym geologicznie czasie; ok. 1.2 mln oraz 600 tysięcy lat temu, kiedy centralna część płaskowyżu uległa zapadnięciu tworząc owalne zagłębienie zwane kalderą, o wymiarach 45 na 78 kilometrów. Ponieważ cztery tysiące metrów pod dnem tej kaldery nadal istnieje magma o temperaturze co najmniej 1 tysiąca stopni Celsjusza, na powierzchni obserwujemy przejawy działalności postwulkanicznej; słynne gejzery, kolorowe źródła i fumarole. Barwne opowieści myśliwych, traperów i poszukiwaczy złota o gejzerach i gorących źródłach zainspirowały rząd USA do zorganizowania ekspedycji badawczej poprowadzonej przez Ferdynanda Haydena w 1871 roku. Piękne obrazy i szkice dwóch członków tej wyprawy - Thomasa Morana i Williama Jacksona doprowadziły do walki o ochronę tutejszej przyrody i w rezultacie do powstania pierwszego w świecie parku narodowego! W dniu 1 marca 1872 roku prezydent USA, Ulysses S.Grant podpisał akt zakazujący zasiedlania, polowania, eksploatacji surowców naturalnych i drewna na terenie Yellowstone. Park został objęty ochroną prawną ku pożytkowi i radości przyszłych pokoleń, a historia szybko pokazała trafność tego politycznego posunięcia. Od 1886 roku park chroniło wojsko, jednak po stworzeniu w 1916 roku specjalnej służby federalnej (National Park Service), funkcję ochrony przejęli strażnicy zwani rangersami. Kształt ich kapelusza do dzisiaj przypomina "wojskowe" czasy. O przyrodniczej randze fenomenu Yellowstone niech świadczy fakt, że w 1972 r. park został umieszczony na liście światowych Rezerwatów Biosfery UNESCO, a o d 1978 r. jest uhonorowany najwyższym statusem ochrony - Przyrodnicze Dziedzictwo Ludzkości (World Heritage Site).
Największe wrażenie na turystach wywierają spotkania z dziką zwierzyną, a także widok gejzerów, bajecznie kolorowych źródeł i wapiennych tarasów. Gejzer to źródło, które z rozmaitą częstotliwością wyrzuca w powietrze gorącą zazwyczaj wodę. Pierwszy raz opisano tego typu obiekt na Islandii, a ponieważ w lokalnym języku tryskać znaczy geiso, stąd nazwa zjawiska przyjęła się na cały świat. Gejzery występują tam, gdzie nadal ma miejsce działalność wulkaniczna, a właściwie postwulkaniczna; na Kamczatce, w Nowej Zelandii, na Islandii, w Japonii, w Chile oraz w USA, na terenie parku narodowego Yellowstone. Tutaj właśnie odnotowano ich największą ilość, tutaj znajduje się najwyższy gejzer świata - Norris, wyrzucający wodę na wysokość do 90 metrów. Tutaj również jest "Stary Wierny" (Old Faithful), który nigdy nie zawiedzie turystów, gdyż wytryskuje z przewidywalną, regularną częstotliwością około 80 minut. Jego erupcja trwa od 2 do 5 minut, każdorazowo wyrzucając w powietrze 15-30 tysięcy litrów ciepłej wody na wysokość 30-55 metrów. W Yellowstone zanotowano w sumie ponad 10,000 zjawisk termalnych, w tym aż 250 gejzerów, czyli więcej niż w Nowej Zelandii i na Islandii łącznie!
Gorące wody z wnętrza ziemi, podgrzane przez magmę lub wulkaniczne gazy, zawierają rozpuszczone substancje mineralne, które osadzają się w otoczeniu, przeważnie tam, gdzie jest gejzer lub zwyczaje źródło. Ponieważ na styku z zimnym powietrzem spada zarówno temperatura wody jak i jej ciśnienie, to roztwór momentalnie staje się przesycony, osadzając nadmiar składników przy źródle w postaci wapienia w odmianie aragonitu. W tym przypadku, wapień nazywa się martwicą lub trawertynem i jest często zabarwiony przez liczne składniki występujące w powulkanicznej wodzie. W efekcie, podziwiamy efektowne źródła o pięknych barwach, okolone brzegami kolorowego wapienia; Morning Glory, Szafirowy Staw, Czarny Opal, Silex Spring, Staw Chromatyczny i wiele, wiele innych godnych obejrzenia.
Dodatkowo, trawertyny powstałe z gorących źródeł na zboczach mogą tworzyć całe kaskady, serie nacieków przypominających zastygłe wodospady. Najpiękniejsze przejawy takich martwic zobaczymy w Yellowstone w okolicy Mammot Springs, przy północnym wjeździe do parku.
Tekst i zdjęcia: Andrzej Kulka. Autor jest zawodowym przewodnikiem i właścicielem chicagowskiego biura podróży EXOTICA TRAVEL, organizującego wycieczki po całym świecie, z Yellowstone włącznie, w lecie 2020. Bliższe informacje i rezerwacje: EXOTICA TRAVEL, 6741 W. Belmont, Chicago IL 60634, tel. 773- 237-7788, strona internetowa: www.andrzejkulka.com.
