Wielu Polaków mieszkających w Stanach ma kontakty i finansowe związki z ojczyzną. Warto wiedzieć, kiedy musimy tam płacić podatki, a kiedy nie, bo zamieszkanie w Stanach niekoniecznie zwalnia nas z tego obowiązku. Nasze zobowiązania podatkowe zależą od tego, gdzie jesteśmy podatkowym rezydentem oraz od rodzaju i źródła przychodów.
Jaka jest twoja rezydencja podatkowa w Polsce
Obowiązek rozliczenia dochodów w Polsce spoczywa na osobach, które w roku podatkowym posiadały polską rezydencję podatkową. Rezydencja podatkowa oznacza nieograniczony obowiązek podatkowy, który obejmuje całość dochodów (przychodów) osiągniętych przez podatnika, bez względu na to, gdzie (w jakim kraju) zostały one uzyskane.
Zgodnie z art. 3 ust. 1a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (PDOF) za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się osobę fizyczną, która: (1) ma w Polsce centrum swoich spraw życiowych lub gospodarczych; albo (2) przebywa w Polsce dłużej niż 183 dni w ciągu danego roku podatkowego.
Osoby fizyczne, które mają miejsce zamieszkania na terytorium Polski, podlegają nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu. Innymi słowy, osoby te są w Polsce podatkowymi rezydentami. Od 1 stycznia 2007 roku posiadanie czy brak stałego zameldowania w Polsce nie rzutuje na status podatkowy.
Przykład: Wracasz do Polski z zamiarem pozostania na stałe, to Polska staje się twoim miejscem zamieszkania (centrum spraw życiowych) i zaczynasz podlegać nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu. Oznacza to, że w Polsce zapłacisz podatek od zagranicznego dochodu, a przed ewentualnym podwójnym opodatkowaniem obroni cię polsko-amerykańska umowa podatkowa (podatek zapłacony w jednym krajem jest częściowo odpisywany od podatków w drugim kraju).
Gdy trudno jest ustalić obowiązek podatkowy
Co się dzieje, gdy ktoś przebywa w Polsce ponad 183 dni w roku podatkowym, zaś w Stanach ma centrum interesów życiowych (albo odwrotnie)? Czy dwa kraje mogą jednocześnie uznać cię za podatkowego rezydenta?
Zgodnie z art. 4a PDOF, stosuje się wtedy zapisy w umowie w sprawie unikania podwójnego opodatkowania, których stroną jest Rzeczpospolita Polska. Umowy te zawierają tzw. normy kolizyjne, które wskazują sposób postępowania w sytuacji, gdy zgodnie z przepisami krajowymi dany podatnik jest uznany za rezydenta podatkowego zarówno w Polsce, jak i w innym państwie. Opodatkowanie rezydentów Polski i Stanów reguluje polsko-amerykańska umowa podatkowa z roku 1974.
Nowa umowa podatkowa, która została już podpisana, a oczekuje tylko na ratyfikację strony amerykańskiej, przewiduje, że jeżeli osoba fizyczna ma miejsce zamieszkania zarówno w Polsce jak i w Stanach, „uważa się ją za mającą miejsce zamieszkania tylko w tym państwie, w którym ma ona stałe miejsce zamieszkania; jeżeli ma ona stałe miejsce zamieszkania w obu państwach, wówczas uważa się ją za mającą miejsce zamieszkania tylko w tym państwie, z którym ma ściślejsze powiązania osobiste i gospodarcze (ośrodek interesów życiowych)”.
Gdzie jest twoje „miejsce zamieszkania”?
Jakie czynniki stanowią o powiązaniach z krajem? Z interpretacji podatkowych wynika, że ustalając miejsce zamieszkania, polskie organy biorą pod uwagę następujące kryteria:
- pobyt najbliższej rodziny za granicą (np. współmałżonek, dzieci),
- posiadanie mieszkania do własnej dyspozycji w drugim państwie (najem, własność),
- miejsce posiadania wszelkiego majątku, szczególnie nieruchomości,
- miejsce posiadania rachunków bankowych,
- inne okoliczności (np. umowa o pracę na czas nieokreślony, umowa najmu na czas nieokreślony),
- uzyskanie certyfikatu rezydencji podatkowej drugiego państwa (zobacz rozdział 8.3 książki Powrót do Polski).
Gdy spędzasz w Polsce mniej niż 183 dni
Różnica między ograniczonym a nieograniczonym obowiązkiem podatkowym może stanowić różnicę podatków w wysokości tysięcy, nawet dziesiątek tysięcy dolarów. Wielu zamożnych reemigrantów z Ameryki wolałoby w Polsce rościć status nierezydenta, więc próbują przebywać w Polsce mniej niż pół roku. Czy to wystarczy, by przekonać fiskusa, że nie jesteśmy polskimi rezydentami?
Niestety, nie. O rezydencji podatkowej nie decyduje tylko liczba dni pobytu w danym kraju, ale również powiązania osobiste lub gospodarcze z Polską (patrz powyżej: „Gdzie jest „miejsce zamieszkania”).
Jakie dochody podlegają zawsze opodatkowaniu w Polsce
Przychody umiejscowione w Polsce podlegają opodatkowaniu w Polsce, niezależnie od tego, czy należą do Polaka mieszkającego w kraju, Polonusa z Ameryki czy cudzoziemca.
Zgodnie z art. 3 ust. 2b PDOF, za dochody (przychody) osiągane na terytorium Polski uważa się: wynagrodzenie z pracy wykonywanej na terytorium Polski bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia; emeryturę/rentę wypłacaną w Polsce (ZUS, KRUS); bankowe odsetki z banków umiejscowionych w Polsce; przychody z działalności gospodarczej prowadzonej na terytorium Polski; czynsze z położonych na terytorium Polski nieruchomości, w tym ze sprzedaży takich nieruchomości.
Kiedy przedawnienie?
Jeżeli masz na sumieniu stare podatkowe grzeszki w Polsce, to wiedz, że mogą one ulec przedawnieniu. Zobowiązanie podatkowe w Polsce przedawnia się po upływie 5 lat licząc od końca roku podatkowego, w którym należało zapłacić podatek.
Uwaga: Wszczęcie postępowania karno-skarbowego zawiesza bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, więc daje urzędom więcej czasu na kontrolę rozliczeń.
„Masz wątpliwości podatkowe? Skorzystaj z pomocy fachowców” – to tytuł broszury opracowanej przez Ministerstwo Finansów, która podaje źródła informacji podatkowej w Polsce oraz wyjaśnia, jak wystąpić o indywidualną interpretację podatkową.
Co z ulgą abolicyjną
1 stycznia 2021 r. w Polsce weszły w życie przepisy zmieniające zasady stosowania ulgi abolicyjnej, o której mowa w art. 27g ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zmiana polega na wprowadzeniu limitu odliczenia z tytułu ulgi abolicyjnej jedynie do 1360 zł. Limit ten będzie więc stosowany dopiero na etapie rozliczenia rocznego za 2021 r., czyli w 2022 roku.
Przypomnę, że ulga abolicyjna dotyczy Polaków mieszkających na stałe w Polsce, którzy czasowo zarobkują za granicą, przeważnie na zachodzie Europy, tam płacą podatki, a oprócz tego mają obowiązek rozliczyć się w Polsce i niekiedy dopłacić podatek, bo polska stawka podatkowa bywa wyższa niż zagraniczna. Ulga abolicyjna nie obowiązuje osób mieszkających na stałe poza Polską, którzy w Polsce nie mają nieograniczonego obowiązku podatkowego. Nie dotyczy też emerytur, a wyłącznie zarobków z pracy.
Więcej przeczytać można w tekście pt. „Czy zniesienie polskiej ulgi abolicyjnej zaboli Polonusa?” dostępnym na sieci.
Podatki amerykańskiego obywatela tu i tam
Obywatel amerykański mieszkający w Polsce ma jednocześnie nieograniczony obowiązek podatkowy w Stanach i w Polsce. Podatków podwójnie nie zapłaci dzięki umowie między Polską a Stanami. W Stanach skorzysta z Foreign Tax Credit i część podatków zapłaconych w Polsce zostanie mu zaliczona na poczet podatków amerykańskich (patrz książka „Jak oszczędzać na podatkach”). Najczęściej emeryt, który wrócił do Polski, w Stanach rozliczać się nie musi wcale, bo ma przychody poniżej kwoty wolnej od opodatkowania. Natomiast Amerykanin w sile wieku, pracujący za granicą, może uniknąć amerykańskich podatków dzięki kredytowi zwanemu foreign earned income exclusion, co IRS wyjaśnia dokładnie w witrynie https://www.irs.gov/individuals/international-taxpayers/foreign-earned-income-exclusion.
Wniosek
Jeżeli masz amerykańskie obywatelstwo czy zieloną kartę, mieszkasz w Stanach, a tylko okazjonalnie odwiedzasz stary kraj, to jesteś traktowany tam jak cudzoziemiec, czyli nierezydent podatkowy, i płacisz polski podatek tylko od ewentualnych przychodów pochodzących z Polski. Polskiemu fiskusowi nic wtedy do twoich amerykańskich przychodów.
Elżbieta Baumgartner
Elżbieta Baumgartner jest autorką wielu książek-poradników np. „Jak oszczędzać na podatkach”, Planowanie spadkowe, czyli jak uporządkować swoje sprawy w Stanach i w Polsce, Podręcznik ochrony majątkowej” i innych. Są one dostępne w D&Z House of Books, 5507 W. Belmont Ave. w Chicago, albo bezpośrednio od wydawcy: Poradnik Sukces, 255 Park Lane, Douglaston, NY 11363, tel. 1-718-224-3492, www.poradniksukces.com
