„Murong Xuecun portretuje zwykłych mieszkańców upiornego Wuhanu na przecięciu potężnych biurokracji – Orwellowskiego „Roku 1984” i Kafki […]. To poruszająca i budząca gniew opowieści o cierpieniu, propagandzie i zawieszeniu swobód obywatelskich”. (Booklist)
Seria zatytułowana Reportaż, wydawnictwa Czarne pozwala nam dostrzec pewne aspekty rzeczywistości w różnych rejonach świata i z różnych perspektyw, przefiltrowane umiejętnością postrzegania wydarzeń przez wybitnych reportażystów. W tejże serii ukazały się niesamowicie poruszające wojenne wspomnienia, które zebrała i opracowała Swietłana Aleksijewicz, i to zarówno te wynikające z traumy drugiej wojny światowej, jak i te wpisane w konflikt afgański. „Wojna nie ma w sobie nic z kobiety”, czy „Cynkowi chłopcy” to tylko dwa z wielu jej wybitnych reportaży, za które została nagrodzona literackim Noblem. Ale seria Czarnego to też rzecz o potwornościach, które dotknęły mieszkańców Kambodży, w głęboko poruszającej podróży wśród najbiedniejszych, często chorych psychicznie, opisanej w książce „Pianie kogutów, płacz psów” Wojciecha Tochmana. Inne świetne tytuły, oczywiście tylko niektóre, wybrane z wielu, to zupełnie obezwładniający tekst o pograniczu amerykańsko-meksykańskim zatytułowany „Ameksyka – wojna wzdłuż granicy”, który napisał Ed Vulliamy i który może przyprawiać o szok, gdy poznajemy efekty śledztwa dziennikarskiego, odkrywającego zależności między kartelami narkotykowymi, a wielkimi korporacjami i bankami Stanów Zjednoczonych.
Bezwzględność kapitalistycznych mechanizmów, napędzanych rządzą zysku za wszelką cenę, które wyrzucają za burtę tych, którzy są już zbędni, możemy śledzić w reporterskiej wędrówce po Ameryce, przerażająco biednej i zostawionej samej sobie, a zatytułowanej „Biedni w bogatym kraju – przebudzenie z amerykańskiego snu”, Nicholasa D. Kristofa i Sheryl Wudunn.
Ale to tylko parę tytułów z ogromnej liczby publikacji, które składają się na tę znakomitą kolekcję. Zupełnie niedawno ukazała się kolejna książka z omawianej serii, zatytułowana „Śmiertelnie ciche miasto – Historie z Wuhanu”, które to historie z narażaniem się na represje i prześladowania zebrał i opracował Muron Xuecun (właściwe nazwisko Hao Qun).
/Murong Xuecun postanawia sprawdzić, jak wygląda strefa zero. „Po prostu zrób to i nie myśl, czym to grozi” – powtarza za każdym razem, wiedząc, że tajna policja obserwuje każdy jego ruch.
Śmiertelnie ciche miasto to reportaż o pierwszych tygodniach pandemii w Wuhanie opowiedziany z perspektywy zwykłych ludzi. Lekarza z pierwszej linii frontu. Sprzątaczki w głównym szpitalu miejskim, bezpośrednio obserwującej narastanie grozy. Aktywistki próbującej ujawniać skalę zaniedbań rządu. Wolontariuszy przybywających do Wuhanu wbrew nasilającej się inwigilacji. Wreszcie obywateli, którzy całe życie podporządkowali władzy, a w obliczu pandemii zrozumieli, że zastawiono na nich pułapkę/ (fragment z noty redakcyjnej wydawnictwa).
Co niezwykłe w tym reportażu to jego wielopoziomowość. Nie ma bowiem tu jedynie relacji o tym, jak rozwijała się i jak niszczycielska była to pandemia dla konkretnych osób, których historię stanowią o ważności tego, nieomalże dokumentalnego, opisu wydarzeń w Wuhan w roku 2019. Historie owe pozwalają nam bowiem dostrzec jeszcze inne aspekty chińskiej rzeczywistości politycznej, religijnej i społecznej, które spowodowały, iż pandemia dokonała niebywałych zniszczeń w skali świata. A wszystko z powodu ideologicznego szaleństwa i wiary totalitarnej władzy w propagandowe manipulacje, które dane ludziom do wierzenia, urastają do informacji o znamionach prawdziwości, mimo że są kompletnie zafałszowane.
Mamy zatem w reportażu Muronga Xuecun’a szereg indywidualnych, bardzo osobistych historii mieszkańców Wuhan, które, chcąc czy nie chcąc, stają się elementem szerszego obrazu w relacji z działaniami totalitarnego reżimu, jakim są współczesne władze Chin i dodatkowo prowadzą nas do trzeciego wymiaru tej niesamowitej publikacji, która pokazuje swoiście zmanipulowaną świadomość społeczeństwa chińskiego poprzez terror władzy komunistycznej, a także przez historyczne i religijne uwarunkowania w układach międzyludzkich.
Sylwia Czubkowska napisała w recenzji do tej książki:
/Jeden z bohaterów wstrząsającej książki Muronga Xuecuna mówi: „Partia komunistyczna nie wie, jak poradzić sobie z wirusem, ale doskonale umie kontrolować naród”. I tak naprawdę o tym jest „Śmiertelnie ciche miasto”. Za opowieściami o pierwszych tygodniach tajemniczej epidemii rozlewającej się z Wuhanu stoi wiwisekcja tego, czym stała się Chińska Republika Ludowa. Jeżeli chcecie zrozumieć, jak zmieniają się Chiny, jak centralizowana jest w nich władza, jakim zabiegom –także socjotechnicznym – poddawani są Chińczycy, to więcej dowiedzie się z tego reportażu niż z opasłych geopolitycznych analiz/.
Reportaż Muronga Xuecun’a analizuje ten „fenomen” chińskiej rzeczywistości na wiele sposobów, zawsze jednakowoż w jakiś sposób wynikający z indywidualnych doświadczeń osób, z którymi udało mu się zrobić wywiady w Wuhan. Mamy zatem Chiny definiowane przez biedę, przez propagandę, ideologiczną manipulację, religijne osadzenie w konfucjanizmie, terror i zamordyzm tajnych służb, donosicielstwo i wiarę w moc i wszechwiedzę partii. Dzięki zindywidualizowaniu tychże wymiarów określających współczesne Chiny, autor unika trywialnej generalizacji. W efekcie dostajemy porażający obraz tego, co działo się w Wuhan w roku 2019, a czego można by z łatwością uniknąć. Wystarczyłoby odrzucić ideologię nieomylności partii i reagować natychmiast na relacje lekarzy, którzy doskonale wiedzieli od samego początku o śmiertelnym zagrożeniu powodowanym, przez nieokreślonego jeszcze wtedy, wirusa. Stało się rzecz jasna inaczej.
„Na początku grudnia 2019 roku władze Chin wydają komunikat, że nieznany dotąd wirus, który szybko rozprzestrzenia się w okolicach Wuhanu, nie przenosi się z człowieka na człowieka, a chorobę można kontrolować. Tymczasem w szpitalach brakuje miejsc, ludzie umierają na korytarzach i na ulicach pogrążonego w rozpaczy miasta. Lekarze tracą zaufanie do rządu i są zastraszani – udzielanie prawdziwych informacji grozi utratą pracy, a nawet życia. Bezduszne i dysfunkcyjne państwo zataja informacje, przedkładając obchody Chińskiego Nowego Roku nad bezpieczeństwo obywateli. Wkrótce Wuhan, chińska metropolia przypominająca gigantyczne mrowisko, nagle pustoszeje i pogrąża się w martwej ciszy” (z noty wydawnictwa).
Jak bardzo mentalność Chińczyków jest łatwa do manipulowania i jak bardzo są oni podatni na propagandową papkę naszpikowaną hasłami o genialności partyjnych przywódców i wyjątkowości Wielkich Chin, wynika w dużej mierze z religijnych tradycji i uwarunkowań. Konfucjanizm bowiem idealnie wpisuje się partyjne cele totalnej kontroli społeczeństwa i to tak totalnej, iż autor Roku 1984 byłby z pewnością w szoku, gdyby mógł zobaczyć, jak daleko można posunąć się w technikach inwigilacyjnych - o dziwo za zgodą większości obywateli.
/Według niektórych badaczy konfucjanizm sprawił, że mieszkańcy Azji Wschodniej są posłuszni władzy i myślą w kategoriach społeczności, nie zaś – jak na Zachodzie – indywidualnej jednostki. Według tej teorii mieszkańcy Azji Wschodniej karnie noszą maseczki, ponieważ troszczą się o swoich bliskich i sąsiadów bardziej niż o siebie. Jeśli to prawda, „wspaniałe zwycięstwo nad wirusem” Chińczycy zawdzięczają nie tyle rządowi, ile własnej skromności i samodyscyplinie/ (s. 137).
Jakkolwiek owa „troska” nie zawsze jest szczera i bezinteresowna i bardzo często sprowadza się do donosicielstwa i oskarżeń kierowanych do tajnych służb, co czyni życie „niepokornych” koszmarem, często kończącym się w szpitalu psychiatrycznym.
„Chiński rząd coraz chętniej stosuje zamykanie zdrowych ludzi w szpitalach psychiatrycznych jako środek walki z aktywistami i dysydentami” (s. 108).
Kontynuacja za tydzień.
Wszystkie cytaty, jeśli nie zaznaczono inaczej, za:
Śmiertelnie ciche miasto. Historie z Wuhanu, Murong Xuecun, wyd. Czarne, 2024, s. 242
Zbyszek Kruczalak
www.domksiazki.com
