Olow (Pb, z lac. plumbum) jest metalem ciezkim o srebrzystym polysku. Od wiekow byl uzywany przez czlowieka. Pierwsze znane przedmioty z olowiu pochodza, wedlug archeologow, z roku 6500 p.n.e. Juz rzymskie imperium produkowalo 80,000 ton olowiu rocznie. Wlasciwosci chemiczne olowiu takie jak niska temperatura topnienia, odpornosc na dzialanie kwasow i korozje, miekkosc i latwosc obrobki, sprawily, ze olow byl przez lata powszechnie stosowany w wielu dziedzinach przemyslu.
W naturze olow wystepuje jako tlenek olowiu, sole olowiu oraz organiczne zwiazki olowiu. Jest on rozpowszechniony w srodowisku i wystepuje w ziemi, powietrzu, wodzie, kurzu, artykulach spozywczych i przemyslowych. Olow jest jednym z pieciu (po zelazie, miedzi, aluminium i cynku) najczesciej stosowanych metali. Przez wiele lat olow byl dodawany do farb, poniewaz farby na bazie olowiowej sa szybkoschnace, bardziej trwale i odporne na dzialanie warunkow atmosferycznych. Oprocz zastosowania w farbach malarskich (biel olowiowa, minia), olow badz jego pochodne byly uzywane do produkcji plyt akumulatorowych, benzyny, amunicji, rur wodociagowych, szkla, krysztalow, ceramiki, plastiku, elektronicznych urzadzen, oslon przed promieniowaniem gamma i rtg (fartuchy ochronne, czesto stosowane w pracowniach rentgenowskich, sa produkowane z gumy olowiowej). Domieszki olowiu byly dodawane do stopow metali np. brazu, stali. Olow zostal takze wykryty w sztucznych perlach, srodkach owadobojczych, niektorych kredkach dla dzieci produkcji chinskiej, a ostatnio w niektorych zaluzjach ( miniblinds).
Problemy zdrowotne wynikajace
z zatrucia olowiem
Wszystkie zwiazki olowiu sa trujace, bowiem nagromadzenie sie olowiu w organizmie czlowieka stanowi zagrozenie dla zdrowia. Niewykryte wczesnie zatrucie olowiem u ludzi doroslych prowadzi do dlugotrwalych i czesto nieodwracalnych zmian chorobowych. Przewlekle zatrucie olowiem stanowi powazny problem diagnognostyczny, gdyz nie ma specyficznych objawow. Najszybsza i jednoznaczna metoda diagnostyczna jest badanie poziomu olowiu we krwi. Olow, wchlaniany do organizmu przez uklad oddechowy i przewod pokarmowy, gromadzi sie w tkance kostnej, skad przenika do krwi. Najsilniejsze dzialanie toksyczne olow wywiera na krew (anemia), nerki, oraz centralny i obwodowy uklad nerwowy. Zatrucie olowiem prowadzi do nudnosci, braku apetytu, problemow zoladkowych, podniesionego cisnienia krwi, uszkodzenia sluchu i wzroku, ciaglego zmeczenia, drazliwosci, utrudnionej koncentracji i bezsennosci, a takze zmniejszonej plodnosci u mezczyzn. Najwieksze zagrozenie stanowi olow dla kobiet ciezarnych i dzieci. Juz stosunkowo niski poziom olowiu we krwi moze spowodowac trwale uszkodzenie plodu. Poziom olowiu, ktory jest obojetny dla zdrowia doroslego czlowieka moze zahamowac psychiczny i fizyczny rozwoj dziecka.
Ostre zatrucie olowiem objawia sie bolami brzucha, uszkodzeniem centralnego ukladu nerwowego, drgawkami, spiaczka, a w wielu przypadkach prowadzi do smierci. Zatrucia ostre sa rzadkie i sa przewaznie wynikiem zlych warunkow pracy z olowiem. Najwiekszym problem spolecznym jest przewlekle zatrucie olowiem. Przewlekle zatrucie olowiem jest wynikiem dlugotrwalego kontaktu z olowiem, ktory przenika do organizmu w malych dawkach. Ze wzgledu na wszechobecnosc olowiu w srodowisku czlowieka praktycznie kazdy jest narazony na kontakt z olowiem.
Zrodla olowiu w srodowisku
Gleba - wierzchnia warstwa grubosci 6 cali (15 cm) jest szczegolnie nasycona olowiem. Deszcze przenosza olow z luszczacej sie farby, ktora sa malowane zewnetrzne powierzchnie domow i z wyziewow przemyslowych do ziemi, gdzie pozostaje on przez dlugie lata.
Stare rury wodociagowe - woda pitna rzadko jest glowna przyczyna zatrucia olowiem, jednakze przewlekle spozywanie wody z zawartoscia olowiu moze przyczynic sie do podwyzszenia poziomu olowiu w organizmie. Szczegolnie narazone sa niemowleta karmione mieszankami w proszku i skoncentrowanymi sokami, ktore rozcienczane sa woda z kranu. Zrodlem olowiu w wodzie z kranu sa skorodowane rury wodociagowe. Olow znajduje sie w stopach uzywanych do spawania miedzianych rur wodociagowych, kranach z brazu oraz w olowianych rurach laczacych poszczegolne domy z glowna linia wodociagowa. W 1986 roku Kongres zabronil uzywania stopow spawalniczych o zawartosci olowiu wiekszej niz 0.2%, oraz rur i innych elementow wodociagowych o zawartosci olowiu wiekszej niz 8%. W 1988 roku wyszla ustawa Lead Contamination Control Act nakazujaca badanie wody do picia na poziom olowiu w szkolach, a takze usuniecie przyczyn, jezeli poziom olowiu w wodzie jest wysoki. U.S. EPA ustalila dopuszczalny poziom olowiu w wodzie do picia na 15 mikrogramow na litr (µg/l).
Puszki z domieszka olowiu - w Stanach Zjednoczonych w 1995 roku zakazano uzywania lutu olowiowego do zamykania puszek z artykulami spozywczymi. Tym niemniej olow stosuje sie do puszek w innych krajach i spozywcze produkty konserwowe z importu moga zawierac olow.
Farby na bazie olowiu - wszystkie powierzchnie malowane farba wyprodukowana przed 1978 rokiem moga zawierac olow (sciany wewnetrzne i zewnetrzne, framugi, podlogi i meble). Nie uszkodzone powierzchnie zwykle nie stanowia zagrozenia dla zdrowia. Natomiast stara, popekana, luszczaca sie farba jest zrodlem olowiu, ktory przechodzi do kurzu. Pyl olowiowy unosi sie w powietrzu i osiada na wszystkich przedmiotach. Szczegolnie narazone sa dzieci, ktore raczkuja, biora do ust zabawki, zlizuja farbe ze scian (farba olowiowa ma slodkawy smak), a takze wdychaja kurz z podlogi. Oszacowano, ze w Stanach Zjednoczonych 57 milionow domow prywatnych zbudowanych przed 1978 rokiem zawiera farbe na bazie olowiu, z tego 10 milionow domow jest zamieszkanych przez rodziny z malymi dziecmi. Okolo 750 tysiecy mieszkan dla rodzin o niskich dochodach zawiera farbe olowiowa, z tego 37% jest zamieszkanych przez rodziny z dziecmi ponizej 6 lat. Przepisy, ktore weszly w zycie w 1992 roku ( Public Law 102-550 - October 28, 1992: " Residential Lead-Based Paint Hazard Reduction Act of 1992") koncentruja sie na bezpiecznym usuwaniu olowiu ze srodowiska i dotycza glownie zagrozenia zdrowia dzieci olowiem.
Olow i dziecko
Olow najsilniej uszkadza rozwijajacy sie mozg i obwodowy system nerwowy, dlatego tez najbardziej wrazliwe i podatne sa dzieci w przedziale wiekowym 0-6 lat, co obejmuje tez plod przed narodzeniem. Nawet niski poziom olowiu we krwi moze znacznie uposledzic umyslowy rozwoj dzieci. Wedlug danych statystycznych obecnie w Ameryce jest ponad 3.5 miliona dzieci w wieku ponizej 6 lat z niska zawartoscia olowiu we krwi. Dzieci takie moga miec trudnosci z koncentracja, nauka pisania i czytania, nawiazywaniem kontaktow z otoczeniem, co nie pozostaje bez wplywu na wyniki w szkole i przyszle osiagniecia.
Dzieci bardziej niz dorosli narazone sa na zatrucie olowiem. Jest to spowodowane tym, ze:
· dzieci maja wiecej kontaktu z olowiem (przez zabawy w ziemi, na podlodze i oblizywanie rak i zabawek);
· olow jest latwiej wchlaniany z przewodu pokarmowego dzieci niz doroslych;
· czesto spotykany u dzieci niedobor zelaza i wapnia, ulatwia wchlanianie i poteguje toksyczne skutki olowiu;
· rozwijajacy sie uklad nerwowy dzieci jest bardziej wrazliwy na toksyczne dzialanie olowiu.
Zgodnie z obecnymi zaleceniami Centrum Kontroli i Zapobiegania Chorobom ( Centers for Disease Control and Prevention) poziom olowiu we krwi powininen byc nizszy niz 10µg/dl (10 mikrogramow/decylitr). Poziom we krwi rowny lub wiekszy niz 10µg/dl jest powodem do niepokoju o zdrowie dziecka. Nawet dzieci pozornie zdrowe moga miec wysoki poziom olowiu w organizmie. Jedyna metoda wykrycia zatrucia olowiem jest wykonanie prostego testu krwi. Wykonywanie testu krwi jest zalecane w wieku od 6 miesiecy do 6 roku zycia u dzieci podejrzanych o kontakt z olowiem. Dzieci mieszkajace w domach zbudowanych przed 1978 rokiem powinny byc poddawane badaniu krwi regularnie: co 6 miesiecy do wieku 2 lat, a nastepnie raz w roku do wieku 6 lat.
Jezeli wynik jest: Oznacza to ze:
0 - 9µg/dl poziom olowiu nie jest niebezpieczny
10 -14µg/dl nalezy powtorzyc test, przedyskutowac z lekarzem dziecka dzialanie prewencyjne
15 - 19µg/dl nalezy ustalic zrodlo olowiu i zastosowac sie do zalecen lekarza o odpowiedniej diecie
20 - 44µg/dl dziecko wymaga opieki lekarskiej i leczenia
powyzej 44µg/dl konieczna jest natychmiastowa pomoc lekarska
A oto kilka wskazowek ogolnych jak zmniejszyc lub zapobiec przedostaniu sie olowiu do organizmu dziecka:
· Dziecko powinno spozywac przynajmniej 3 posilki dziennie bogate w zelazo, wapno, cynk, bialko i witamine C - elementy te ograniczaja wchlanianie olowiu z przewodu pokarmowego.
· Ograniczyc nalezy smazone i tluste potrawy, ktore przyspieszaja wchlanianie olowiu.
· Nie nalezy przechowywac jedzenia lub picia w importowanych badz starych naczyniach ceramicznych.
· Dziecko powinno myc rece przed jedzeniem.
· Butelki, smoczki, zabawki (szczegolnie pluszowe) powinny byc czesto myte.
· Podlogi, framugi i parapety okienne powinny byc czesciej myte w domach zbudowanych przed 1978 rokiem.
· Dzieci powinny bawic sie na trawie, a nie bezposrednio na ziemi.
· Dzieci powinny wiedziec o niebezpieczenstwie olowiu.
Praktyczne uwagi
o olowiu w wodzie pitnej
Wedlug szacunku Agencji Ochrony Srodowiska ( U.S. Environmental Protection Agency- U.S. EPA) az 20% nagromadzonego olowiu w organizmie moze pochodzic z wody z kranu. Ponizej wymieniam kilka prostych i niedrogich sposobow, ktore pozwola na zmniejszenie spozycia wody skazonej olowiem.
1. Jezeli kran byl nie uzywany przez dluzej niz szesc godzin, odkrec kran na 15-30 sekund przed uzyciem wody do picia lub gotowania. Olow przenika do stojacej w rurach wody, wiec przeplukanie kranu zapewni usuniecie wody z wysoka zawartoscia olowiu. Przeplukanie kranu jest najprostszym sposobem obnizenia poziomu olowiu w wodzie pitnej i zwykle nie zabiera wiecej niz jeden lub dwa galony wody, a kosztuje okolo 30 centow miesiecznie.
2. Do gotowania uzywaj tylko zimnej wody, poniewaz wiecej olowiu przechodzi do goracej wody niz do zimnej.
3. Okresowo usun wykruszone kawalki rur wodociagowych, ktore zbieraja sie na sitku u ujscia kranu. Odkrec sitko z kranu, a nastepnie pusc wode na 3 -5 minut.
4. Jezeli rury miedziane sa polaczone lutem olowiowym, ktory byl uzyty nielegalnie (po 1986 roku) zazadaj od wykonawcy wymiany polaczen na lut bezolowiowy. Lut olowiowy jest matowy koloru szarego, miejsca zadrapane sa srebrzyscie blyszczace.
5. Uzywaj wody butelkowanej do picia i gotowania.
To warto wiedziec:
Zgodnie z prawem federalnym z 1996 roku, a dotyczacym domow zbudowanych przed 1978 rokiem:
· osoba kupujaca dom powinna uzyskac od sprzedajacego informacje na temat zagrozenia olowiowego w danym domu, jezeli takie istnieje. Takze kontrakt zawiera federalna forme informujaca o farbie olowiowej, jezeli byla uzyta w danym domu. Kupujacy ma 10 dni na sprawdzenie czy istnieje zagrozenie olowiem, ale na swoj koszt.
· osoba wynajmujaca mieszkanie powinna uzyskac powyzsze informacje od wlasciciela budynku.
Dodatkowe informacje o zagrozeniu olowiem mozna uzyskac dzwoniac:
1-800-424-LEAD;
e-mail: EHC@CAIS.COM
· The National Information Center - informacje jak mozna zapobiec zatruciu olowiem dzieci. Tel. 1-800-LEAD-FYI
· EPA"s Safe Drinking Water Hotline - informacje o poziomie olowiu w wodzie pitnej. Tel. 1-800-426-4791
· Consumer Product Safety Commision Hotline - informacje o produktach z zawartoscia olowiu. Tel. 1-800-638-2772; e-mail: info@cpsc.gov
· U.S. EPA - osoby, ktore chcialyby uzyskac wiecej informacji badz otrzymac broszury informacyjne o bezpiecznym usuwaniu olowiu moga dzwonic bezposrednio do mnie na numer: 1-312-886-3577, od poniedzialku do czwartku w godz. 8:30 - 4:30.
· Chicago Department of Health Lead Poisoning Prevention Program:
1224 West Van Buren, 6th Floor
Chicago, Illinois 60607
1-312 -746-7861 lub 7820
zawiadamia o bezplatnych testach krwi na poziom olowiu dla dzieci od 6 miesiecy do 7 lat
Heritage Monor Banquet Hall
5540 South Narragansett
w dniach: 12 Marzec, 9 Kwiecien, 14 Maj
w godzinach 9:00 - 3:00
