Ekstremalne upały w Phoenix i innych gorących rejonach USA są znane z krótkoterminowego wpływu na zdrowie, takiego jak udary cieplne i problemy z sercem. W 2023 roku temperatura w Phoenix przekroczyła 32°C (90°F) przez rekordowe 188 dni, z czego ponad 140 dni było gorętszych niż 37°C (100°F).
Jednak nowe badanie opublikowane w Science Advances sugeruje, że długotrwała ekspozycja na wysokie temperatury może również przyspieszać starzenie się organizmu na poziomie molekularnym. Według dr Eunyoung Choi z Uniwersytetu Południowej Kalifornii, głównej autorki badania, efekt upałów jest porównywalny do skutków palenia papierosów i nadmiernego spożycia alkoholu.
Jak upał wpływa na starzenie się organizmu?
Badacze przeanalizowali dane dotyczące osób powyżej 56. roku życia mieszkających w różnych częściach USA. Okazało się, że mieszkańcy miejsc o ekstremalnych upałach, jak Phoenix, byli biologicznie średnio o 14 miesięcy starsi niż osoby żyjące w chłodniejszych miastach, takich jak Seattle. Proces ten nazywany jest epigenetycznym starzeniem.
Epigenetyczne starzenie się nie zawsze jest zgodne z wiekiem metrykalnym – może przyspieszać pod wpływem stresu, złej diety, braku ruchu, a także czynników środowiskowych, takich jak zanieczyszczenie powietrza i właśnie upał. Kluczową rolę odgrywa tutaj metylacja DNA, proces regulujący aktywność genów, który zmienia się w zależności od warunków życia.
Badania łączą przedwczesne starzenie się z wcześniejszym wystąpieniem problemów zdrowotnych, takich jak demencja, cukrzyca i choroby układu krążenia. Im wcześniej pojawią się te objawy, tym większy wpływ mają na samopoczucie i produktywność ludzi, mówią eksperci.
Dowody z badań
Naukowcy przebadali próbki krwi od ponad 3 600 starszych Amerykanów i porównali ich wiek epigenetyczny z danymi klimatycznymi z ostatnich sześciu lat. Wyniki były jednoznaczne – długotrwała ekspozycja na wysokie temperatury przyspieszała biologiczne starzenie, nawet po uwzględnieniu czynników takich jak status finansowy, poziom edukacji, aktywność fizyczna czy palenie papierosów.
Od lat wiadomo, że upały zwiększają ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Jednak do tej pory mechanizmy tego procesu nie były jasne. Jak zauważa prof. Tom Clanton z Uniwersytetu Florydy, nowe badanie sugeruje, że ciepło przyspiesza starzenie się serca, sprawiając, że staje się ono bardziej podatne na choroby.
Zagrożenia zdrowotne wynikające z upału
Krótko- i długoterminowe skutki upałów są poważne. W czasie fal upałów rośnie liczba wizyt na oddziałach ratunkowych oraz przypadków niewydolności nerek i zgonów. Starsi ludzie są szczególnie narażeni, ponieważ ich organizm gorzej reguluje temperaturę – zmniejsza się zdolność do pocenia, a niektóre leki dodatkowo utrudniają adaptację do wysokich temperatur.
Zmiany klimatyczne powodują, że problem będzie narastał. Według National Climate Assessment, liczba dni ekstremalnych upałów w USA może wzrosnąć o 20-30 dni rocznie w większości kraju do połowy stulecia. W tym samym czasie społeczeństwo się starzeje, co oznacza większą liczbę osób podatnych na negatywne skutki wysokich temperatur. Organizmy osób starszych radzą sobie z upałem gorzej niż osoby młodsze. Zmniejsza się zdolność pocenia. Do skóry dociera mniej krwi, która może ją schłodzić. Niektóre leki utrudniają ludziom radzenie sobie z upałem.
Ale upał utrudnia życie wszystkim, nie tylko osobom starszym, mówi Robert Meade, ekspert fizjologii ciepła w Harvard University's T.H. Chan School of Public Health. „To dodatkowe obciążenie dla wszystkich twoich układów fizjologicznych. To po prostu dodatkowy ciężar, na który trzeba zareagować, aby utrzymać homeostazę”.
Różnice w ekspozycji na upał
Nie wszyscy doświadczają upałów w ten sam sposób. Jak zauważa dr Robert Meade z Uniwersytetu Harvarda, różnice w warunkach mieszkaniowych odgrywają kluczową rolę. Osoby mieszkające w przegrzanych mieszkaniach, bez klimatyzacji, są narażone na znacznie większe ryzyko niż ci, którzy mogą schłodzić swoje otoczenie. Kolejne badania powinny skupić się na wpływie warunków domowych na zdrowie ludzi, co pozwoli na lepsze określenie ryzyka i opracowanie skutecznych strategii ochrony.
Podsumowując, długotrwałe życie w wysokich temperaturach może przyspieszać starzenie się organizmu i zwiększać ryzyko chorób przewlekłych. Wzrost liczby dni ekstremalnych upałów w związku ze zmianami klimatu oznacza, że problem będzie się nasilał. Ochrona przed negatywnymi skutkami wysokich temperatur wymaga zarówno działań na poziomie indywidualnym, jak i systemowych strategii adaptacji do zmieniającego się klimatu.
jm
