Pan Czesław napisał: „Mam obywatelstwo polskie i amerykańskie, 65 lat, mieszkam w Chicago. Skoro pracowałem w Polsce kilkanaście lat, złożyłem wniosek o emeryturę ZUS, zgodnie z instrukcjami w pani książce „Emerytura polska i amerykańska”. Przyznano mi około 900 zł. Nie rozumiem, dlaczego nie podwyższono mi jej do poziomu emerytury minimalnej, która teraz wynosi 1,250 zł. Jestem stratny o 350 zł. Jak mam się od tej decyzji odwołać?”
Warto omówić temat minimalnej emerytury, by rozwiać wątpliwości pana Czesława i wielu naszych czytelników. Krótko mówiąc, emerytura minimalna panu Czesławowi się nie należy. Oto, dlaczego.
Ile wynosi emerytura minimalna w Polsce
Przypomnę, że w nowym polskim systemie emerytalnym wysokość emerytury ZUS zależy od kapitału zgromadzonego na indywidualnych kontach w ZUS. Jeśli jednak po osiągnięciu wieku emerytalnego wyliczone świadczenie jest niższe od kwoty ustawowej emerytury minimalnej, to świadczenie takie może zostać automatycznie podwyższone do ustalonego poziomu.
Wysokość minimalnych świadczeń jest ogłaszana corocznie przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W marcu 2021 roku najniższa emerytura, renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy oraz renta rodzinna i renta socjalna wzrosły do kwoty 1,250 zł, świadczenie przedemerytalne - do 1,262 zł, a renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy – do 938 zł. W marcu 2022 nastąpi kolejna podwyżka. W tym artykule koncentrujemy się tylko na emeryturach.
Kto dostaje emeryturę minimalną
Podstawowe warunki otrzymania emerytury minimalnej zostały określone w art. 87 Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Są to:
- osiągnięcie wymaganego wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn) oraz
- posiadanie wymaganych okresów składkowych i nieskładkowych (20 dla kobiet i 25 dla mężczyzn).
Do okresów składkowych zalicza się m.in. czas zatrudnienia na umowę o pracę, pobierania zasiłku macierzyńskiego, czynnej służby wojskowej (art. 6 Ustawy o emeryturach i rentach z FUS).
Uwzględniane są też okresy nieskładkowe, czyli takie, za które nie było obowiązku opłacania składki ZUS. Okresy nieskładkowe, to czas nauki w szkole wyższej na jednym kierunku, okresy pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, okresy pobierania zasiłków z ubezpieczenia społecznego: chorobowego lub opiekuńczego, rehabilitacyjnego, okresy pobierania renty chorobowej, a także bezpłatne urlopy dla matek pracujących opiekujących się małymi dziećmi w wieku do 4 lat – w granicach do 3 lat na każde dziecko oraz łącznie, bez względu na liczbę dzieci, do 6 lat. Okresy nieskładkowe nie mogą przekroczyć 1/3 okresów składkowych.
Ale to nie koniec warunków, bo posiadanie innych form przychodu może emeryta zdyskwalifikować.
Kto nie dostanie podwyższenia do emerytury minimalnej ZUS
Prawo do podwyższenia emerytury nie przysługuje osobom, które:
- nie mają 20-25 lat okresów składkowych i nieskładkowych;
- osiągają przychód z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, jeżeli przychód ten przekracza kwotę podwyższenia;
- otrzymują również inne zaopatrzenie emerytalno-rentowe: emeryturę wojskową, policyjną, kapitałową, rolniczą (KRUS), zagraniczną (w tym Social Security) przekraczające kwotę podwyższenia;
- nie mieszkają w Polsce.
Dodatki do emerytury (pielęgnacyjny, kombatancki, inwalidzki itp.) doliczane są do minimalnej emerytury. Najpopularniejszym jest dodatek pielęgnacyjny (229.91 zł. w roku 2021), przysługujący z urzędu osobom, które ukończyły 75 lat.
Jak widać, dopłaty do minimum nie dostanie wiele osób, które nie płaciły wystarczająco długo ubezpieczeniowych składek, bo pracowały na własną rękę, na umowach śmieciowych albo poza granicami Polski.
Kiedy odbiorca Social Security dostanie minimalną emeryturę ZUS
Emeryt mieszkający za granicą nie dostanie dopłaty do minimalnej emerytury, bo przysługuje ona tylko dla uprawnionym mieszkańcom Polski.
Osoby zamieszkałe w Polsce, mające emeryturę lub rentę z ZUS i amerykańską emeryturę lub rentę Social Security, których łączna wysokość jest niższa od obowiązującej w Polsce kwoty najniższej emerytury lub renty, mogą uzyskać dopłatę do obowiązującego minimum.
Zasady ustalania przez ZUS wymienionej dopłaty są inne dla emerytur i rent przyznawanych według starych i nowych zasad.
Osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 roku podlegają pod stary system emerytalny, więc ich uprawnienie i wysokość emerytury zależą od długości okresów ubezpieczenia. Osoby te dostaną dopłatę do minimum, jeżeli mieszkają w Polsce, a ich świadczenie ZUS zostało ustalone w wysokości proporcjonalnej, odpowiadającej stosunkowi polskich okresów ubezpieczenia do sumy polskich i amerykańskich okresów ubezpieczenia. Innymi słowy, dostaną dopłatę, jeżeli mają bardzo małą tzw. „łączoną” emeryturę, naliczoną na podstawie łączonych okresów ubezpieczenia w Polsce i w Stanach. Dopłata ta stanowi różnicę między kwotą najniższej polskiej emerytury lub renty, a sumą kwot polskiej emerytury lub renty i amerykańskiej emerytury lub renty, pobieranych przez tę osobę.
Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 roku dostają świadczenia według nowych zasad - uzależnione od środków zewidencjonowanych na koncie emerytalnym. Ich emerytura zostanie wyrównana do minimalnej, jeżeli mają 20-25 lat ubezpieczenia i spełnią inne warunki wyliczone powyżej. W przypadku osób, które spełniają warunek posiadania 20-25 lat ubezpieczenia dopiero po uwzględnieniu amerykańskich okresów ubezpieczenia, dopłatę do minimum stanowi różnica między kwotą najniższej polskiej emerytury a sumą kwot emerytury polskiej i amerykańskiej emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, pobieranych przez te osoby.
Przykład
Pani Helena, urodzona w 1953 r. i zamieszkała w Polsce, ma 10-letni okres ubezpieczenia w Polsce oraz 12-letni okres ubezpieczenia w Stanach Zjednoczonych (w sumie 22 lata ubezpieczenia). Ma ona emeryturę ZUS w kwocie niższej od najniższej polskiej emerytury. Dostanie ona dopłatę do minimum, jeżeli suma emerytury polskiej i amerykańskiej Social Security jest niższa od kwoty najniższej polskiej emerytury. Wysokość tej dopłaty stanowi różnica między kwotą najniższej polskiej emerytury a sumą emerytur polskiej i amerykańskiej, otrzymywanych przez panią Helenę.
Na zakończenie
Rzadko kiedy suma świadczeń Social Security Polonusa i jego emerytury/renty polskiej jest mniejsza od 1,250 złotych. Ale jeżeli jest, to warto wiedzieć, że po powrocie do kraju czeka go dopłata do tego minimum. Można być bogatym, a ją dostać. Dopłata do minimalnej emerytury przysługuje niezależnie od stanu majątkowego emeryta oraz niezależnie od jego przychodów, od których nie płaci się składek na ZUS (np. takich jak odsetki bankowe).
Co do pana Czesława, to dopłata do minimalnej emerytury mu się nie należy, bo on mieszka w Stanach. Nawet po powrocie do Polski dopłaty nie dostanie, bo choć suma jego lat pracy w Polsce i Stanach osiągnie wymagane 25 lat, ale łączna kwota jego polskiej i amerykańskiej emerytury z pewnością przekroczy 1,250 zł (czego mu serdecznie życzę).
Elżbieta Baumgartner
Elżbieta Baumgartner jest autorką wielu książek-poradników m.in. Planowanie spadkowe, „Powrót do Polski, Emerytura reemigranta w Polsce, podręcznik seniora wracającego do kraju” i wiele innych. Są one dostępne w D&Z House of Books: 5507 W. Belmont Ave. w Chicago albo bezpośrednio od wydawcy: Poradnik Sukces, 255 Park Lane, Douglaston, NY 11363, tel. 1-718-224-3492, www.poradniksukces.com.
