Pani Ewa z Nowego Jorku owdowiała kilka lat temu po trzydziestu kilku latach pożycia małżeńskiego, a w ubiegłym roku zawarła drugi związek. Chociaż zmarły mąż pracował w Polsce ponad dwadzieścia lat, pani Ewa nie była świadoma faktu, że jest uprawniona do wdowiej renty ZUS. Podobnie jak pani Ewa, w niewiedzy pozostaje wiele wdów i wdowców, którzy tracą pieniądze słusznie należące się im z Polski.
Kiedy renta ZUS dla wdowy (wdowca)
Zgodnie z treścią art. 70 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wdowa (wdowiec) ma prawo do renty rodzinnej ZUS (Zakład Ubezpieczeń Społecznych), jeżeli:
- w chwili śmierci męża ukończyła 50 lat lub była niezdolna do pracy, albo
- wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie ukończyły 16 lat, a jeżeli uczą się - 18 lat życia lub są całkowicie niezdolne do pracy.
Uprawnienie do renty rodzinnej przysługuje również wdowie, jeśli spełni warunek dotyczący wieku lub niezdolności do pracy w okresie nie dłuższym niż 5 lat od śmierci męża lub od zaprzestania wychowywania dzieci.
Wdowa otrzyma 85 proc. świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu. Oczywiście, mężczyźni mają takie same prawa, jak kobiety, czyli mąż dostanie rentę rodzinną po swojej zmarłej żonie. Więcej informacji znaleźć można w witrynie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych: www.zus.pl.
Renta po rozwodzie
Jeżeli zmarł małżonek, z którym się rozwiodłaś, to renta rodzinna ci nie przysługuje. Rentę dostać możesz tylko wtedy, jeżeli w dniu śmierci męża miałaś prawo do alimentów od niego ustalone wyrokiem lub ugodą sądową. Ponadto musisz spełniać wymagania, jakie prawo nakłada na wdowę, która chce otrzymać rentę rodzinną po swoim zmarłym mężu.
Uzyskanie alimentów jest możliwe tylko wtedy, jeśli małżonek nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia albo został uznany za niewinnego. Natomiast w przypadku, jeśli rozwód został przyznany bez orzekania o winie, uznaje się, że żaden małżonek nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia. Wtedy małżonek może otrzymać alimenty tylko wtedy, gdy znalazł się w niedostatku.
Jeżeli wdowa wyjdzie ponownie za mąż
Z artykułu 70 ustawy o emeryturach i rentach nie wynika, by ponowne zawarcie związku małżeńskiego przez wdowę (wdowca) pozbawiało ją prawa do renty rodzinnej. W sieci szukaj „Art. 70. Prawo do renty rodzinnej wdowy”.
Wniosek: Ponowne zawarcie związku małżeńskiego nie powoduje utraty prawa do renty wdowiej ZUS po zmarłym mężu.
Wdowa (wdowiec) ma prawo wyboru świadczenia ZUS
Wdowa, która pracowała kiedyś w Polsce, to ma możliwość wyboru między swoją własną emeryturą ZUS a rentą rodzinną. Jeżeli wdowa już ma własną emeryturę, to może z niej zrezygnować na rzecz renty rodzinnej po zmarłym współmałżonku, gdyby okazała się ona korzystniejsza.
Czy wdowa może dorabiać do renty ZUS?
Wdowy, jak i inne osoby uprawnione do renty rodzinnej ZUS, mogą dowolnie pracować, jeżeli osiągnęły pełny wiek emerytalny. Dla osób młodszych Ustawa emerytalna (z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) wyznacza określone progi zarobkowe, których przekroczenie powoduje zmniejszenie świadczenia lub nawet zawieszenie wypłaty.
Krótko mówiąc, jeżeli nie osiągnęłaś pełnego wieku emerytalnego w Polsce (60 lat dla kobiet, 65 dla mężczyzn), to renta rodzinna zostanie ci pomniejszona, gdy zarobisz ponad 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w Polsce), a odebrana, gdy zarobki przekroczą 130 proc. średniego wynagrodzenia w danym roku.
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w Polsce obliczane i publikowane jest co kwartał i wynosi obecnie około 5,458 zł (szukaj w sieci „Minimalne i przeciętne wynagrodzenie”).
Renta ZUS lepsza od emerytury ZUS
Przepisy nakazują amerykańskim emerytom zgłoszenie do SSA faktu otrzymywania emerytury ZUS. Pobieranie własnej emerytury ZUS powoduje pomniejszenie własnej emerytury Social Security przez przykry paragraf w Ustawie o Social Security zwany Windfall Elimination Provision.
Innymi słowy – jeżeli dostaniesz emeryturę ZUS, to pomniejszą ci emeryturę Social Security. Inaczej jest z polską rentą rodzinną. Ona nie podlega pod Windfall Elimination Provision i nie powoduje redukcji emerytury amerykańskiej. Więcej w książce pt. „WEP: Jak walczyć z redukcją Social Security dla Polaków”.
Zasiłek pogrzebowy ZUS
Zasiłek pogrzebowy w wysokości 4,000 zł przysługuje najbliższemu członkowi rodziny niezależnie od kwoty poniesionych kosztów pogrzebu. Przysługuje też osobie obcej lub pracodawcy, domowi pomocy społecznej, gminie, powiatowi czy kościołowi do wysokości poniesionych kosztów, ale nie więcej niż 4,000 zł. Wniosek o wypłatę zasiłku pogrzebowego (druk Z-12) należy złożyć w ciągu 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, której koszty pogrzebu opłaciłeś. Po tym terminie następuje przedawnienie roszczeń, czyli zasiłku nie otrzymasz.
Osoby zamieszkałe w Stanach są uprawnione do zasiłku pogrzebowego na równi z tymi mieszkającymi w Polsce. Więcej wyjaśnia ZUS na stronie: https://www.zus.pl/swiadczenia/zasilki/zasilek-pogrzebowy.
Wniosek
Wdowa (wdowiec) po osobie ubezpieczonej w Polsce może być uprawniona do świadczeń rodzinnych ZUS, mimo że mieszka w Stanach i mimo że wyszła powtórnie za mąż. Po osiągnięciu pełnego wieku emerytalnego może również dowolnie dorabiać. Renta rodzinna jest korzystniejsza od własnej emerytury ZUS, bowiem nie podlega pod klauzulę Windfall Elimination Provision.
Elżbieta Baumgartner
Elżbieta Baumgartner jest autorką wielu książek o profilu finansowym i konsumenckim, m.in. „Emerytura polska i amerykańska, ich łączenie i skutki Umowy o zabezpieczeniu społecznym”, “Ubezpieczenie społeczne Social Security”, „Powrót do Polski” i „Emerytura reemigranta w Polsce. Są one dostępne w D&Z House of Books (5507 W. Belmont Ave. w Chicago) albo bezpośrednio od wydawcy: Poradnik Sukces, 255 Park Lane, Douglaston, NY 11363, tel. 1-718-224-3492, www.poradniksukces.com.
