Council on Foreign Relations (CFR) - jedna z najbardziej wpływowych amerykańskich organizacji politycznych typu non-profit, która od ponad wieku kształtuje debatę o polityce międzynarodowej i roli Stanów Zjednoczonych na arenie światowej, przedstawiła najważniejsze według siebie wydarzenia 2024 roku, mające potencjalnie największy wpływ na USA i świat. Organizacja, dysponująca własnym programem badawczym The David Rockefeller Studies Program, regularnie publikuje szczegółowe analizy w swoim prestiżowym dwumiesięczniku "Foreign Affairs". Członkami CFR są wybitni eksperci, byli dyplomaci, akademicy i liderzy biznesu, co zapewnia wielowymiarowe spojrzenie na globalne wydarzenia.
Według ekspertów CFR, rok 2024 zapisze się w historii jako okres bezprecedensowych przemian geopolitycznych, technologicznych i środowiskowych. Analitycy wskazali dziesięć kluczowych wydarzeń, które ukształtowały minione dwanaście miesięcy.
Najważniejszym wydarzeniem roku okazało się spektakularne zwycięstwo Donalda Trumpa w wyborach prezydenckich w Stanach Zjednoczonych. Pokonując kandydatkę demokratów, Kamalę Harris, Trump dokonał największego politycznego powrotu w historii USA. Stało się to możliwe po nieoczekiwanym wycofaniu się Joe Bidena z wyścigu prezydenckiego w lipcu, po katastrofalnej debacie, która potwierdziła obawy wyborców co do jego zdolności do sprawowania urzędu przez kolejne cztery lata. Mimo że Trump ogłosił swoje zwycięstwo jako „bezprecedensowe i dające olbrzymią przewagę”, to przyniosło ono republikanom najmniejszą w historii przewagę w Izbie Reprezentantów, co może znacząco wpłynąć na realizację jego agendy politycznej.
Drugim kluczowym trendem było zacieśnienie współpracy między Chinami, Rosją, Iranem i Koreą Północną, określanej jako "oś autokracji" lub "kwartet chaosu". Choć współpraca ta nie osiągnęła poziomu formalnego sojuszu, zaowocowała intensywną wymianą technologii wojskowej, wspólnymi ćwiczeniami militarnymi i wzajemnym wsparciem gospodarczym. Iran dostarczył Rosji tysiące dronów, Korea Północna - miliony pocisków artyleryjskich i tysiące żołnierzy, a Chiny pomogły odbudować rosyjski przemysł obronny. Historyczna wizyta Putina w Pjongjangu doprowadziła do podpisania kompleksowego traktatu o partnerstwie strategicznym.
Sytuacja na Bliskim Wschodzie pozostawała napięta przez cały rok. Wojna w Strefie Gazy przekroczyła tragiczny bilans 45 000 ofiar, a północna część regionu stanęła w obliczu klęski głodu. Izrael odniósł szereg taktycznych zwycięstw, w tym eliminację przywódcy Hamasu, Yahyi Sinwara, jednak strategiczny cel pokonania organizacji pozostał nieosiągnięty. Napięcia między Izraelem a Iranem doprowadziły do bezprecedensowych ataków rakietowych, które zostały odparte dzięki pomocy Zachodu. Znaczącym wydarzeniem było obalenie reżimu Assada w Syrii przez siły wspierane przez Turcję, co dodatkowo zmieniło układ sił w regionie.
Rok 2024 przeszedł do historii jako najcieplejszy w dziejach pomiarów meteorologicznych. Po raz pierwszy średnia globalna temperatura przekroczyła o 1,5°C poziom z czasów przedindustrialnych, co stanowi alarmujący sygnał w kontekście celów Porozumienia Paryskiego z 2015 roku. W Stanach Zjednoczonych odnotowano 24 katastrofy naturalne związane z pogodą, z których każda spowodowała straty przekraczające miliard dolarów. Dramatyczna susza w północnej części Ameryki Południowej doprowadziła do wysychania części Amazonki, największego systemu rzecznego świata.
Na froncie ukraińskim nastąpiło przesunięcie momentum wojny na korzyść Rosji. Od lipca siły rosyjskie systematycznie wypierały ukraińskie wojska ze wschodnich terytoriów, stosując strategię przewagi liczbowej i nie dbając o własne straty osobowe. A są one ogromne - szacuje się, że Rosja odnotowała minimum 115 000 zabitych i 500 000 rannych, podczas gdy Ukraina poniosła straty rzędu 43 000 zabitych i 370 000 rannych. Mimo autoryzacji przez USA użycia rakiet dalekiego zasięgu przeciwko celom w Rosji, sytuacja Ukrainy pozostaje trudna, a nawoływania do negocjacji rozejmu nasiliły się.
W dziedzinie sztucznej inteligencji rok przyniósł przełomowe odkrycia, uhonorowane Nagrodami Nobla w fizyce i chemii. AI znajduje zastosowanie w analizie genetycznej, opiece zdrowotnej i optymalizacji produkcji. Jednocześnie pojawiły się obawy o regulację tej technologii i jej wpływ na pogłębianie nierówności między krajami bogatymi a biednymi.
Eksploracja kosmosu przyniosła znaczące sukcesy, w tym lądowanie japońskiej sondy SLIM na księżycowym kraterze i odkrycie możliwych śladów życia mikrobiologicznego na Marsie. Jednocześnie nasiliła się militaryzacja przestrzeni kosmicznej, z oskarżeniami USA wobec Rosji o umieszczenie na orbicie broni nuklearnej i znaczącą ekspansją chińskich satelitów wojskowych.
W polityce wewnętrznej wielu krajów zaobserwowano wyraźny trend odsuwania od władzy partii rządzących. Długo dominujące partie w Indiach, Japonii i RPA straciły poparcie, a w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych wyborcy całkowicie zmienili układ sił. Ten globalny trend anty-establishmentowy przypisuje się powszechnemu niezadowoleniu z sytuacji gospodarczej i rosnącemu rozczarowaniu polityką demokratyczną.
Brutalna wojna domowa w Sudanie między siłami SAF a milicją RSF doprowadziła do przesiedlenia 11 milionów ludzi i pogłębienia kryzysu humanitarnego.
Równocześnie Chiny, zmagając się z problemami gospodarczymi, rozpoczęły nową ofensywę eksportową, wywołując obawy o "China Shock 2.0" i prowokując reakcje obronne ze strony innych gospodarek. Unia Europejska podjęła szereg kroków, aby zatrzymać lub spowolnić napływ chińskiego importu. Brazylia i Indie należą do krajów, które dołączyły do Stanów Zjednoczonych w planowaniu nowych taryf. Waszyngton prawie na pewno jeszcze bardziej zwiększy swoje cła w 2025 r. Może to podsycić większe napięcia handlowe lub przygotować grunt pod negocjacje.
To tylko kilka wybranych tematów, wydarzeń, z których większość będzie miała swój ciąg dalszy w przyszłym roku. Był to trudny rok na arenie światowej, ponieważ siły nieładu stawały się coraz powszechniejsze. Wzrosła konkurencja geopolityczna, podczas gdy wojny toczyły się dalej. Jedyną krótką odskocznią od roku, w którym ludzkość zrobiła więcej kroków wstecz niż naprzód, były Letnie Igrzyska Olimpijskie i Paraolimpijskie 2024 w Paryżu.
rj
