Kilka lat temu mało znany lek Ozempic, pierwotnie stosowany w leczeniu cukrzycy, zyskał na popularności jako skuteczny środek wspierający redukcję masy ciała. W 2021 roku amerykańska Agencja Żywności i Leków (FDA) zatwierdziła Ozempic do terapii odchudzającej, co otworzyło nową erę dla leków z grupy agonistów receptora GLP-1 (glukagonopodobnego peptydu-1).
Obecnie leki GLP-1, takie jak Wegovy, Mounjaro czy Zepbound, stały się powszechnie znane i kluczowe w walce z otyłością. 1 na 8 dorosłych Amerykanów twierdzi, że stosował lek GLP-1, a prognozy pokazują, że do 2030 roku co dziesiąty Amerykanin będzie stosować te leki. Ostatnie badania pokazują jednak, że mogą one przynieść korzyści w leczeniu wielu innych schorzeń, w tym zaburzeń poznawczych i uzależnień. Równocześnie ujawniono, że wiążą się one z pewnymi istotnymi zagrożeniami dla zdrowia.
Kluczowe korzyści zdrowotne
Badanie opublikowane 20 stycznia 2025 roku przez zespół badawczy analizowało wpływ leków GLP-1 na 175 potencjalnych skutków zdrowotnych u ponad 2,4 miliona osób. Wyniki wskazują, że leki te zmniejszają ryzyko wystąpienia 42 różnych schorzeń, w tym zaburzeń neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera i demencja, a także problemów związanych z uzależnieniami, zakrzepicą oraz innymi chorobami.
Jednym z najważniejszych odkryć było zmniejszenie ryzyka wystąpienia zaburzeń neurodegeneracyjnych. Badania przedkliniczne sugerują, że leki GLP-1 mogą redukować stan zapalny w mózgu oraz poprawiać zdolność komórek mózgowych do komunikacji. Takie działanie może spowalniać procesy związane z utratą funkcji poznawczych.
Dwa inne badania wykazały, że pacjenci stosujący leki GLP-1 w terapii cukrzycy mieli niższe ryzyko demencji. Obecnie prowadzone są randomizowane badania kliniczne oceniające wpływ tych leków na wczesne stadia choroby Alzheimera, a wyniki mają być dostępne pod koniec 2025 roku.
Zwalczanie uzależnień i ryzyka samobójstw
Leki GLP-1 wykazały również potencjał w redukcji ryzyka uzależnień, takich jak nadużywanie alkoholu, tytoniu, opioidów czy konopi. Jest to możliwe dzięki zdolności tych leków do modulacji układów nagrody, kontroli impulsów i procesów zapalnych w mózgu.
Co więcej, badania sugerują, że leki GLP-1 zmniejszają ryzyko myśli samobójczych i samookaleczeń, mimo wcześniejszych obaw o ich wpływ na zdrowie psychiczne. Europejska Agencja Leków po przeanalizowaniu danych nie znalazła dowodów na zwiększone ryzyko samobójstw wśród użytkowników tych leków.
Skuteczność leków GLP-1 w ograniczaniu zachowań uzależniających może wyjaśniać ich spektakularny sukces w leczeniu otyłości, przewlekłego stanu chorobowego, który według wielu jest rzeczywiście zaburzeniem uzależnienia od jedzenia.
Inne korzyści zdrowotne
Leki GLP-1 pomagają również w redukcji ryzyka zakrzepicy, zatorowości płucnej, a także niektórych chorób zakaźnych, takich jak zapalenie płuc czy sepsa. Ponadto mogą mieć pozytywny wpływ na choroby wątroby, astmę, przewlekłą obturacyjną chorobę płuc, bezdech senny, depresję, a nawet zaburzenia płodności.
Ryzyko i wyzwania
Mimo szerokiego potencjału terapeutycznego, leki GLP-1 wiążą się z ryzykiem wystąpienia poważnych skutków ubocznych. Do najczęstszych należą: problemy żołądkowo-jelitowe, takie jak nudności, wymioty, zaparcia, refluks żołądkowo-przełykowy, formowanie kamieni nerkowych, choroby pęcherzyka żółciowego, a także ostre zapalenie nerek i trzustki, które mogą prowadzić do długoterminowych problemów zdrowotnych.
Badanie zidentyfikowało również inne zagrożenia, w tym niskie ciśnienie krwi, problemy ze snem, bóle głowy. Wyniki te podkreślają znaczenie starannego monitorowania osób przyjmujących leki GLP-1.
Wysokie koszty i trwałość efektów
Jednym z największych wyzwań w stosowaniu leków GLP-1 są ich wysokie koszty oraz częste przerywanie terapii przez pacjentów, co prowadzi do szybkiego powrotu utraconej masy ciała. To problematyczne, ponieważ otyłość jest przewlekłą chorobą, która wymaga długotrwałego leczenia. Leki GLP-1 nie rozwiązują podstawowych przyczyn otyłości, a jedynie pomagają w zarządzaniu jej objawami.
Przyszłość terapii GLP-1
Chociaż leki GLP-1 oferują ogromne możliwości terapeutyczne, konieczne są dalsze badania nad ich długoterminową skutecznością i bezpieczeństwem. Istotne jest także zrozumienie różnic pomiędzy poszczególnymi formulacjami tych leków. Odpowiedzi na te pytania będą kluczowe dla ustalenia najlepszych praktyk klinicznych.
Leki GLP-1 już teraz zmieniają sposób, w jaki medycyna podchodzi do otyłości i innych chorób przewlekłych. Jednak ich skuteczność i bezpieczeństwo zależą od odpowiedniego monitorowania i indywidualizacji terapii.
jm
