Modlitwa generowana komputerowo? Jak sztuczna inteligencja zmienia wiarę
W 2020 roku po raz pierwszy w historii mniej niż połowa dorosłych mieszkańców Stanów Zjednoczonych zadeklarowała członkostwo w kościele, synagodze lub meczecie – donosił Gallup.
Dane te podkreślają dramatyczny trend odchodzenia praktycznie wszystkich grup wiekowych od religii w ostatnich latach. Ankieta ta wskazuje, że deklarowana przynależność religijna w USA spadła do poziomu zaledwie 47% - mniej niż połowy dorosłej populacji od czasu, gdy 80 lat temu Gallup zaczął zadawać to pytanie w swoich badaniach.
W różnych częściach kraju, ale przede wszystkim w najstarszych i największych miastach zamykane są kolejne kościoły różnych wyznań, łączone są parafie.
Przy rekordowo niskiej frekwencji wiernych kościoły i wspólnoty wyznaniowe
zwracają się ku nowym technologiom, aby przyciągnąć członków.
Rodzi to wiele pytań, na przykład, gdzie wytyczyć granicę między sztuczną inteligencją a boskością,
czy też, jeśli chatbot się modli, to czy Bóg słucha?
Większość zborów religijnych w Stanach Zjednoczonych to małe i coraz mniejsze wspólnoty. Zgodnie z niedawnym raportem Hartford Institute for Religion Research, frekwencja na cotygodniowych nabożeństwach spadła w nich o około połowę w latach 2000-2020.
W związku z tym przywódcy duchowi rozpoczęli działalność mającą ponownie zaangażować członków i przyciągnąć nowych. Może to obejmować usługi w programie Zoom, filmy na portalu TikTok o rytuałach religijnych, czy sięgnięcie po najnowszą technologię: sztuczną inteligencję.
Deus ex machina?
Niektórzy przywódcy religijni próbują coraz popularniejszego ChatGPT do angażowania swoich społeczności. W Niemczech kościół luterański zaoferował niedawno mszę stworzoną głównie przez chatbota AI. Ludzie tłoczyli się w ławkach, aby wysłuchać eksperymentalnego nabożeństwa, które prowadził awatar na ekranie nad ołtarzem.
Organizacje i przywódcy religijni w Stanach Zjednoczonych w mniejszym stopniu wykorzystują – przynajmniej na razie - pojawiającą się technologię. Niektórzy używają go do korespondencji, marketingu i treści w mediach społecznościowych.
Jednocześnie wielu przywódców duchowych obawia się sztucznej inteligencji i wierzy, że ma ona ograniczenia.
Kościół katolicki na razie nie jest zwolennikiem zbytniego angażowania AI w posługę. Z jednej strony sztuczna inteligencja mogłaby być na wiele sposobów wykorzystywana w służbie Kościoła, w tym edukacji i ewangelizacji, z drugiej dotychczasowe doświadczenia papieża nie są najlepsze. Papież Franciszek stał się kilka miesięcy temu gwiazdą - lub ofiarą - stale rosnących macek technologii cyfrowej, ponieważ sfabrykowane, wygenerowane przez sztuczną inteligencję obrazy Ojca Świętego szturmem podbijają media społecznościowe. Na zdjęciach można zobaczyć papieża Franciszka siedzącego na krawędzi eleganckiego samochodu sportowego, obnoszącego się w modnych ubraniach, butach i markowych okularach przeciwsłonecznych. Żadne nie było prawdziwe. Większość przedstawiała go w komediowych, wręcz świętokradczych sytuacjach i pozach. Nie przysporzyło to popularności jemu ani kościołowi.
Rabin Dahlen w jednej z kongregacji w stanie Michigan próbował użyć ChatGPT do napisania krótkiej nauki o fragmencie Tory, ale doszedł do wniosku, że „bez wrażliwości i ludzkiego doświadczenia, sztuczna inteligencja nie może tego zrobić” – mówił w rozmowie z czasopismem CSMonitor.
Dyrektor Bhakti Center na Manhattanie, które reprezentuje hinduską tradycję, ma podobne zdanie: „Tym, co sprawia, że coś jest potężne, jest przeżycie czegoś” - mówi. „Nie uzyskasz tego po prostu generując wiadomość na ten temat”.
Starszy pastor w Covenant Baptist Church w stanie Michigan mówi, że nie użyłby sztucznej inteligencji do napisania kazania. „Dla mnie to Duch Święty daje mi to, co mam powiedzieć, a nie AI. Jeśli chodzi o kazanie, głosisz słowo Boże, które on dał ci do dzielenia się”.
Niektórzy przywódcy religijni uważają, że możliwe jest nawiązanie kontaktu z boskością za pośrednictwem sztucznej inteligencji, bo jak mówią „liturgia, czy nauka jest zasadniczo narzędziem”, więc dlaczego AI nie miałby być w podobny sposób wykorzystany.
Wielebny A. Trevor Sutton, luterański pastor i uczony, ma obawy związane z duchowością generowaną komputerowo.
„Gdzie jesteśmy, jako ludzie, niezastąpieni i absolutnie niezbędni?” - pyta autor książki zatytułowanej Technologia odkupienia. „Wyobrażę sobie świat, w którym jestem ja i komputer. To jest moja religia? Uważam to za niewykonalne. Jeśli jednak jest to narzędzie, w którym zachowujemy naszą społeczność, siebie samych i nasze człowieczeństwo? Wtedy to może zadziałać".
Wiara i technologia
Pandemia przyspieszyła trend korzystania z technologii i obecnie już 73% kościołów oferuje usługi hybrydowe, zarówno zdalne, jak i osobiste. Mimo zakończenia pandemii aż 81% planuje nadal oferować połączenie usług osobistych i internetowych w dającej się przewidzieć przyszłości, korzystając z mediów społecznościowych, takich jak Facebook Live i YouTube.
Na przykład w katolickim kościele św. Heleny w Westfield w stanie New Jersey odwiedzający są zachęcani do łączenia się z parafią i otrzymywania aktualizacji za pośrednictwem wiadomości tekstowych. W pobliżu wejścia znajduje się ekspozycja zachęcająca do ochrony drzew i pobrania biuletynu za pomocą kodu QR, zamiast tradycyjnego, papierowego. Kościół oferuje również transmitowaną na żywo mszę i jest aktywny na różnych platformach społecznościowych.
Chociaż korzystanie z mediów cyfrowych przynosi korzyści, możliwości te wiążą się z pewnymi wyzwaniami. Prowadzenie działalności online znacznie ułatwia kościołowi rozpowszechnianie przesłania, ale wraz z tą szansą pojawia się erozja społeczności i zmiana nawyków.
Kapłani TikTok; #SiostryMedialne; imam z Instagrama
David W. Peters ma ponad 83 000 obserwujących i 2,9 miliona polubień na TikTok. To, co odróżnia go od innych influencerów, to fakt, że jest także wikariuszem w kościele episkopalnym św. Joanny d'Arc w Teksasie. Wielebny Peters postrzega media społecznościowe jako „wirtualny rynek”, na którym może rozpowszechniać przesłanie kościoła.
Grupa katolickich sióstr ze Zgromadzenia Córek św. Pawła, znana również jako #MediaNuns, ma miliony wyświetleń na TikToku.
Mnisi z Kambodży stali się popularni na tej platformie.
W Wielkiej Brytanii Sabah Ahmedi, nazywany „młodym imamem”, używa Instagrama i Twittera do walki ze stereotypami dotyczącymi islamu.
Pułapki i ograniczenia technologii
Przywódcy wyznaniowi przyznają, że technologia niesie ze sobą wyzwania i ograniczenia. Po pierwsze, kultura mediów społecznościowych często stoi w konflikcie z ideologiami religijnymi. Na przykład w przypadku mnichów z Kambodży na TikTok lokalne władze buddyjskie kwestionują, czy treści, które zazwyczaj pojawiają się na platformie, naruszają kodeks klasztorny, który zabrania szukania sławy, śpiewania i tańczenia.
Gauranga, hinduski przywódca, mówi, że może pojawić się pokusa, aby media społecznościowe dotyczyły wyłącznie ciebie. „Ważne jest, aby trzymać swoje ego na wodzy i nie dać się zbytnio ponieść emocjom” — dodaje.
Czasami zjadliwa retoryka na platformach mediów społecznościowych jest sprzeczna z podstawowymi zasadami religii. „Chociaż jest to zabawne i popularne, nie ma wątpliwości, że środowisko mediów społecznościowych może być toksyczne” — mówi rabin Dahlen.
Większa frekwencja, mniejsze zaangażowanie
Wirtualne nabożeństwa były w czasie pandemii niezwykle korzystne dla niektórych kościołów, bo zwiększały frekwencję. Ale jednocześnie wykazały, iż osoby, które uczestniczą we mszach wirtualnie, są mniej skłonne do wolontariatu i zwykle przekazują mniej pieniędzy, dług niektórych kościołów nawet o połowę.
Kościoły przeszły przez lata wiele rewolucji technologicznych i zmian paradygmatu. Na przykład prasa drukarska Gutenberga była przełomową technologią w XV i XVI wieku. Chociaż wiele osób w Kościele początkowo obawiało się i odrzucało tę innowację, ostatecznie pojawienie się druku miało pozytywny wpływ na chrześcijaństwo.
Czy będzie podobnie z AI? Być może wspólnoty religijne znajdą sposób na dostosowanie nowych technologii do swoich potrzeb. Na razie nie ma co do tego pewności.
na podst. csmonitor, euronews, detroitcatholic, Wikipedia
opr. rj
