W wielu miejscach Stanów Zjednoczonych lokalne samorządy eksperymentują z programami społecznymi, które dają niektórym mieszkańcom „gwarantowany dochód” bez żadnych zobowiązań. Według niektórych ekonomistów program taki mógłby być bardziej efektywnym wykorzystaniem pieniędzy podatników, jeśli zastąpiłby on wiele z ponad 100 programów opiekuńczych, oferowanych w tym momencie.
Większość takich programów jest finansowana z publicznych funduszy i ogólnie określana jako „podstawowy dochód powszechny” i „dochód gwarantowany”, posiadających wiele cech wspólnych, ale jednak nieznacznie się różniących. Ta pierwsza nazwa – dochód powszechny - odnosi się do oferty ogólnie dostępnej dla wszystkich członków danej społeczności, podczas gdy druga – dochód gwarantowany – skierowana jest głównie do określonego sektora populacji, często osób o najniższych dochodach.
Oto kilka przykładów:
- Organizacja non-profit z Oregonu zwana Black Resilience Fund rozpoczęła trzyletni program „gwarantowanego dochodu”, który jest otwarty tylko dla osób czarnoskórych, które ukończyły 18 lat i mieszkają w powiecie Multnomah w tym stanie. Program rozpoczyna się w grudniu i przewiduje miesięczne płatności do 2,000 dolarów dla dorosłych z trojgiem lub więcej dzieci. Całość finansowana jest przez Oregon Community Foundation, która przeznaczyła na ten cel około 100 tysięcy dolarów.
- Miasto Ann Arbor w stanie Michigan zaproponowało wykorzystanie 1.5 miliona dolarów z Amerykańskiej Ustawy Ratunkowej na sfinansowanie pilotażowego, uniwersalnego programu dotyczącego dochodu podstawowego. 100 rodzin otrzymywałoby po 500 dolarów miesięcznie przez trzy lata. Miasto podało, że jego celem jest w dalszej perspektywie uczynienie tego programu stałym.
- W 2022 r. własne programy Universal Basic Income ogłosiły choćby Chicago w Illinois, Denver w Kolorado, Los Angeles w Kalifornii, Shreveport w Alabamie, Durham w Płn. Karolinie, Gainesville na Florydzie i stan Georgia.
Jeden uniwersalny zamiast stu innych
Tworzeniu takich programów przyświeca idea, by zastąpiły one koszty związane z obsługą ponad 100 już istniejących programów pomocy społecznej – takich jak dodatkowej pomocy żywieniowej (SNAP) lub znaczków żywnościowych, tymczasowej pomocy dla potrzebujących rodzin (TANF), oraz dodatku do Social Security – mówi Antony Davies, profesor nadzwyczajny ekonomii na Duquesne University.
Wszystkie te wymienione i działające programy mają dla podatnika wyższy koszt poza samymi świadczeniami, związany z opłatami administracyjnymi, utrzymaniem biur, zatrudnieniem pracowników, etc. Konsolidacja ich w postaci uniwersalnych świadczeń może być korzystna, o ile nie będzie dodatkiem, a je zastąpi, powiedział Davies.
„Uniwersalny Dochód Podstawowy jest jednocześnie doskonałym i niebezpiecznym pomysłem” – mówi naukowiec. „Opracowaliśmy skomplikowany system walki z ubóstwem w tym kraju, gdzie na samym poziomie federalnym istnieje ponad 100 oddzielnych programów, z których każdy ma własne zasady i wymagania. Współdziałają one ze sobą w przewrotny sposób, przez co mogą tworzyć niezamierzone pułapki ubóstwa, w których biedni są karani za zwiększenie swoich zarobków”.
Davies jednak zwraca uwagę, że z drugiej strony „niebezpieczeństwo pojawia się, gdy Uniwersalny Program zamiast zastąpić inne, jest do nich dokładany”.
„Dzięki temu po prostu dodaje się jeszcze jeden program do ponad 100, które już istnieją. A jeśli 100 programów nie rozwiązało problemu ubóstwa, to czy naprawdę ich potrzebujemy?” – pyta naukowiec.
Czy kiedyś będzie to konieczne?
Elon Musk, dyrektor generalny Tesla Motors, poruszył wcześniej ten temat.
„Będzie coraz mniej prac, których robot nie może wykonać lepiej. Co zrobić z masowym bezrobociem? To będzie ogromne wyzwanie społeczne. Myślę, że ostatecznie będziemy musieli mieć jakiś uniwersalny dochód podstawowy. Nie sądzę, byśmy mieli wybór” – mówił Musk podczas World Government Summit w Dubaju w 2017 roku.
rj
