To wniosek nowych badań opublikowanych w ubiegłym tygodniu przez The Lancet Regional Health – Southeast Asia. Najczęściej przepisywane antybiotyki w Azji Południowo-Wschodniej są obecnie skuteczne jedynie w 50% w leczeniu posocznicy i zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych u noworodków.
To poważny problem. Sepsa zabija 1 na 5 pacjentów. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych jest przyczyną ćwierć miliona zgonów rocznie, z czego połowa dotyczy dzieci poniżej 5. roku życia. Ogółem infekcje dziecięce są przyczyną ponad 550 000 zgonów rocznie.
Dlaczego leki nie spełniają swojej roli? Dzieje się tak dlatego, że nadużywanie tych leków doprowadziło do ewolucji infekcji opornych na środki przeciwdrobnoustrojowe – bakterii i innych chorób, których leczenie już nie eliminuje.
Doktor Phoebe Williams, lekarz i wykładowca na Uniwersytecie w Sydney w Australii, główna autorka nowego badania, twierdzi, że te infekcje oporne na środki przeciwdrobnoustrojowe są odpowiedzialne za „około 5 milionów zgonów każdego roku” zarówno u dzieci, jak i dorosłych.
Około 1 milion tych zgonów każdego roku ma miejsce w Azji Południowo-Wschodniej. Szczególnie bezbronne są dzieci. Podczas gdy układ odpornościowy osoby dorosłej jest często wystarczająco silny, aby zwalczyć te infekcje, dzieci, które nie miały szansy na zbudowanie swojej odporności, ponoszą największe konsekwencje.
Zalecane przez WHO metody leczenia są przestarzałe
Według Światowej Organizacji Zdrowia w ciągu ostatnich 30 lat lepsza opieka zdrowotna dla matek i niemowląt pomogła zmniejszyć o połowę śmiertelność dzieci; liczba zgonów spadła z 5 milionów rocznie w 1990 r. do 2,4 miliona w 2020 r. Jednak infekcje nadal stanowią jedno z największych zagrożeń dla noworodków. Wzrost liczby zakażeń opornych na środki przeciwdrobnoustrojowe stanowi główną przeszkodę w osiągnięciu celu ONZ, jakim jest położenie kresu wszystkim możliwym do uniknięcia zgonom noworodków do roku 2030.
Badania Williams pokazują, że w Azji Południowo-Wschodniej infekcje te są coraz bardziej oporne na środki przeciwdrobnoustrojowe. „Na przykład na jednym z oddziałów, z którymi współpracujemy na Filipinach, wskaźnik śmiertelności z powodu posocznicy noworodków wzrósł z około 20% dziesięć lat temu do 75% w ciągu ostatnich 2 lat” – mówi Williams.
Wśród wyników badań znalazło się odkrycie, że wiele leków zalecanych w wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia z 2013 r. dotyczących leczenia infekcji u dzieci już nie działa.
Z badań wynika, że ceftriakson, jeden z zalecanych leków, jest obecnie skuteczny jedynie w leczeniu 1 na 3 przypadków zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych u noworodków. Inny zalecany lek, gentamycyna, leczy posocznicę i zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych u noworodków tylko w połowie przypadków.
Przepełnione szpitale i nadużywanie leków
W wielu miejscach brak zasobów opieki zdrowotnej pogłębia narastający na całym świecie problem oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe. „Kiedy jedna pielęgniarka opiekuje się 15–20 dziećmi, może nie mieć czasu na mycie rąk po każdym dziecku” – mówi Williams. W takich warunkach infekcje oporne na środki przeciwdrobnoustrojowe mogą rozprzestrzeniać się „bardzo szybko”. A kiedy leki nie działają, niewiele można zrobić.
Williams twierdzi, że rozwiązaniem jest bliższe przyjrzenie się zarówno starym, jak i nowym lekom, aby określić najskuteczniejsze metody leczenia dzieci. Rozwiązaniem jest bliższe przyjrzenie się zarówno nowym, jak i starym lekom, aby określić najbardziej skuteczne metody leczenia najmłodszych.
Jedną z klas leków, które według badań Williamsa są nadal skuteczne i które są zatwierdzone do stosowania u dzieci, są karbapenemy – zbiór silnych antybiotyków zawierających wiele różnych leków podawanych dożylnie i często stosowanych w ostateczności w leczeniu poważnych infekcji. Karbapenemy zazwyczaj nie są przepisywane automatycznie, chyba że jest to konieczne, ponieważ są drogie, kroplówka jest elementem inwazyjnym i nie są powszechnie dostępne we wszystkich krajach.
Karbapenemy mogą być obecnie najskuteczniejszym dostępnym antybiotykiem, ale oporność na nie również rośnie. Stosowanie tego leku stosowanego w ostateczności jako pierwszej linii obrony w dłuższej perspektywie pogorszy problem oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe.
Pomijanie najmłodszych
Opracowano wiele nowych leków, które mogą zwalczać zakażenia oporne na środki przeciwdrobnoustrojowe, ale rzadko są one zatwierdzane do stosowania u dzieci. Williams twierdzi, że „od 2000 r. wydano pozwolenia na 40 antybiotyków dla dorosłych i 4 dla dzieci, mimo że u dzieci występuje znacznie większe ryzyko oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe”. Powodem, dla którego wiele z tych leków nie jest zatwierdzonych do stosowania u dzieci, jest to, że wymagają one innego schematu dawkowania niż dorośli. Ustalenie właściwej dawki dla dzieci często nie jest priorytetem, gdy firmy najpierw ubiegają się o zgodę.
Williams zauważa także, że przepisywanie antybiotyków osobom dorosłym w nadmiernych ilościach i ich powszechne stosowanie w rolnictwie przyczyniają się do rosnącej liczby zakażeń opornych na środki przeciwdrobnoustrojowe.
Zdaniem Ramanana Laxminarayana, pracownika naukowego na Princeton University, jest to problem, który powinien zostać rozwiązany już dawno temu. „Niestety świat reaguje tylko na kryzysy, a teraz obserwujemy kryzys w zakresie przeżywalności noworodków” – mówi.
Zarówno Laxminarayan, jak i Williams podkreślają, że ustalenia zawarte w artykule nie ograniczają się do Azji Południowo-Wschodniej. „Każdego roku w USA odnotowuje się dziesiątki tysięcy zakażeń opornych na karbapenemy” – mówi Williams.
