Szczepionka na raka – to koncept jakby wyrwany z fabuły futurystycznego filmu lub jakiejś utopijnej powieści sprzed dziesięcioleci, która znacznie wyprzedziła swoje czasy. Ale okazuje się, że takie rzeczy dziś już istnieją. I chociaż wciąż wymagają wielu badań i pracy, zapobiegają nowotworom i ratują ludzkie życie już od ponad 4 dekad.
„Gdybyś przeprowadził ankietę i zapytał ludzi: Czy mamy szczepionkę na raka? - powiedzieliby: nie” – mówi w rozmowie z magazynem Fortune dyrektorka generalna American Cancer Society, Karen Knudsen.
Nowoczesne będą wkrótce
Giganci farmaceutyczni BioNTech i Moderna wykorzystali niedawno potencjał szczepionek mRNA, po raz pierwszy zastosowanych w przypadku COVID, w leczeniu raka, o czym pisaliśmy we wcześniejszych wydaniach Monitora. Szczepionki te wykorzystują swego rodzaju instrukcje genetyczne stworzone w laboratorium, które uczą organizm, jak wywołać odpowiedź immunologiczną. Badania nad nimi trwają i zapowiadają się bardzo obiecująco.
Bardziej tradycyjne już są od lat
Jednak od dawna trwają badania kliniczne z wykorzystaniem bardziej tradycyjnych technologii powstawania szczepionek. Ich uczestnicy już otrzymują zwalczające nowotwory zastrzyki, z których wiele jest spersonalizowanych. Kilka takich szczepionek zostało już zatwierdzonych przez FDA, Amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków. A szczepionki zapobiegające niektórym formom raka istnieją już od lat 80.
Jeśli ta informacja jest dla kogoś nowością, nie jest sam. Lekarze nie zawsze oferują je pacjentom – z powodu braku wiedzy na ten temat lub różnych uprzedzeń.
„Pacjenci muszą walczyć o siebie” — mówi dr Nina Bhardwaj, dyrektor immunoterapii w Vaccine and Cell Therapy Laboratory oraz współdyrektor Programu Immunologii Nowotworów w The Tisch Cancer Institute w Nowym Jorku. „Mamy tendencję myśleć, że lekarz ma absolutną rację – dodaje. „Ale nie zawsze tak jest”.
Czym jest szczepionka na raka?
Niewiele różnią się one od szczepionek na choroby zakaźne, takie jak grypa, odra, świnka i COVID, mówi magazynowi Fortune dr Keith Knutson, profesor immunologii w Mayo Clinic, który je bada i opracowuje.
Szczepionki stymulują układ odpornościowy do walki z celem — zwykle wirusem. Jednak w tym przypadku celem jest rak.
Obecnie większość szczepionek przeciwnowotworowych ma charakter terapeutyczny – jest stosowana w leczeniu pacjentów z zaawansowanym rakiem, często w połączeniu z innymi metodami, takimi jak chemioterapia, operacja lub radioterapia.
Dla chorych i wyleczonych
Według Instytutu Badań nad Rakiem dwie są obecnie zatwierdzone przez FDA: jedna na raka pęcherza moczowego we wczesnym stadium, a druga na raka prostaty.
Ale są też szczepionki dla osób, które przeżyły raka. Podaje się je osobom w remisji z wysokim ryzykiem nawrotu, mówi Knutson, który kieruje finansowanym przez Departament Obrony badaniem szczepionki mającej zapobiegać nawrotom potrójnie ujemnego raka piersi.
Są też szczepionki, które mogą całkowicie zapobiec tej chorobie. Istnieją cztery zatwierdzone przez FDA: trzy na HPV lub wirusa brodawczaka ludzkiego i jeden na wirusowe zapalenie wątroby typu B. Wszystkie działają na rzecz zapobiegania infekcjom, które mogą prowadzić do raka. Szczepionka HPV jest zalecana dla dziewczynek i chłopców w wieku około 11 lub 12 lat, ale można ją podać już w wieku 9 lat i nawet w wieku 26. Szczepionka przeciwko wirusowi Hep B jest zalecana dla wszystkich osób w wieku 59 lat i młodszych, a w przypadku wielu powyżej 60 lat dla zagrożonych infekcją.
Chociaż zatwierdzonych szczepionek zapobiegających rakowi jest niewiele, widzimy ich wielki wpływ. Według danych American Cancer Society szczepionka przeciwko HPV doprowadziła do 65% spadku zachorowań na raka szyjki macicy u dwudziestoparoletnich kobiet w latach 2012-2019. Były one jednymi z pierwszych. które otrzymały zatwierdzoną przez FDA szczepionkę w 2006 roku.
Według Knudsena podobne redukcje powinny ostatecznie zostać zaobserwowane w innych nowotworach wywołanych przez HPV, zwykle występujących w późniejszym życiu, takich jak rak głowy, szyi, jamy ustnej, odbytnicy i sromu.
„To wielkie zwycięstwo nauki” — mówi, odnosząc się do nowych danych dotyczących sukcesu szczepionki. „Naprawdę możemy zlikwidować raka szyjki macicy u każdego, jeśli dojdzie do zaszczepienia” –to samo powinno dotyczyć innych nowotworów związanych z HPV.
Rak piersi
Kolejnym celem, na który zwraca uwagę wielu badaczy, jest rak piersi. Laboratoria na całym świecie, w tym prowadzone przez dr Knutsona, są szczególnie zainteresowane opracowaniem metod zapobiegania najczęstszemu nowotworowi na świecie - lub przynajmniej zapobiegać jego nawrotowi u osób, które go przeżyły.
Laboratorium Knutsona pracuje nad szczepionką, która jest ukierunkowana na sześć punktów, będących najczęstszym celem ataku raka piersi. Na szczęście wiele z nich występuje również w raku płuc, jajnika i trzustki.
„Możemy wytwarzać odporność, która jest ukierunkowana konkretnie na raka piersi, ale uważamy, że ta odporność może również chronić przed innymi nowotworami” – mówi naukowiec.
Kto może otrzymać szczepionkę na raka
W tej chwili szczepionki leczące aktywnego raka są w fazie prób, z nielicznymi wyjątkami. Nie są to jednak lekarstwa – ich otrzymanie jest znacznie bardziej skomplikowane niż pójście do apteki i uzyskanie szczepionki na COVID lub grypę.
Spersonalizowane szczepionki przeciwnowotworowe są powszechne w badaniach klinicznych. Ale ich opracowanie to długotrwały proces. A jak mówi dr Phillip Febbo, dyrektor medyczny w firmie biotechnologicznej Illumina: „Rak nie czeka”.
Febbo nazywa je „terapiami na zamówienie”. Dla każdego pacjenta specjalista musi określić, do jakich guzów można dotrzeć za pomocą biopsji. Następnie pacjent musi przejść biopsję, po czym następuje genetyczne sekwencjonowanie komórki nowotworowej przez firmę taką jak Illumina. To daje wiedzę, jaki skład szczepionki będzie prawdopodobnie najbardziej skuteczny u konkretnego pacjenta. Następnie należy ją wyprodukować i dostarczyć pacjentowi.
Każdy krok może zająć tygodnie, jeśli nie miesiące – według Knutsona zwykle około sześciu miesięcy. Czas to „coś, z czym zmagamy się na co dzień” — mówi.
Firma Illumina zapewnia firmie Moderna możliwości sekwencjonowania genetycznego w ramach szczepionki zapobiegającej czerniakowi złośliwemu, podawanej osobom, u których zdiagnozowano i usunięto guzy, mówi Febbo.
Pacjenci, którzy przyjęli zarówno nową szczepionkę, jak i lek Keytruda firmy Merck - terapię przeciwciałami monoklonalnymi, pomagającą komórkom odpornościowym zabijać komórki nowotworowe - byli o 44% mniej narażeni na śmierć lub nawrót nowotworu w porównaniu z grupą, która przyjmowała tylko lek Keytruda – ogłoszono w grudniu. Lek przechodzi teraz do 3. fazy badań, ostatniej przed potencjalnym zatwierdzeniem przez FDA.
Naukowcy są zaintrygowani sukcesem szczepionki przeciwnowotworowej firmy Moderna. Mają nadzieję, że technologia mRNA jest kluczem do przyspieszenia procesu personalizacji szczepionek, których skutki uboczne są o wiele bardziej do zniesienia niż chemia.
„Wkroczyliśmy w nową erę” – mówi w rozmowie z Fortune dyrektorka American Cancer Society, Karen Knudsen. „Czy technologia szczepionek mRNA daje nowe możliwości? To wciąż otwarte pytanie”.
Jak zdobyć szczepionkę na raka
Wszyscy eksperci, z którymi rozmawiał magazyn Fortune, wyrazili zaniepokojenie, że nowe technologie medyczne, takie jak szczepionki przeciwnowotworowe, mogą przynieść nieproporcjonalne korzyści uprzywilejowanym i pozostaną poza zasięgiem wielu innych osób.
Jest to trend obserwowany ogólnie w badaniach klinicznych i taki, który nie jest nowy w opiece zdrowotnej, mówi dr Bhardwaj. „Biedne lub niedostatecznie obsługiwane populacje mają mniejsze szanse” – dodaje.
Jeśli pacjenci są zainteresowani szczepionkami, które mogą walczyć z ich rakiem – zatwierdzonymi lub w badaniach klinicznych – nie powinni czekać, aż ich onkolog poruszy taką możliwość, mówią eksperci.
„Zapytaj: Czy nadaję się do jej przyjęcia? Jakie byłyby korzyści i potencjalne problemy? Jakie są moje możliwości leczenia?'” – radzi Knudsen. „Zasięgnij drugiej opinii, jeśli możesz”.
Kiedy powszechne szczepionki na raka?
Przewiduje się, że w ciągu następnej dekady zostanie opracowana rosnąca liczba terapeutycznych szczepionek przeciwnowotworowych. Istnieje wiele trwających badań klinicznych w fazie 2 i niektórych w fazie 3, co oznacza, że pomoc powinna nadejść stosunkowo szybko, z naciskiem na „powinna”.
Czasami problemem nie jest brak nowych skutecznych metod leczenia, ale brak funduszy na doprowadzenie ich do mety.
„Naukowiec może przejść przez fazę 1 lub 2 i pokazać obiecujące wyniki, ale to inwestorzy decydują o kosztownej fazie 3, niezbędnej do zatwierdzenia” – mówią lekarze.
na podst.fortune.com
rj
