W ubiegłym roku liczba recept na lek przeciwcukrzycowy Ozempic i jego odpowiednik na odchudzanie Wegovy gwałtownie wzrosła, mimo że każdy z nich kosztuje około 1 000 dolarów miesięcznie, a niektórzy ubezpieczyciele zdrowotni niedawno przestali je pokrywać. Obydwa leki zawierają tę samą substancję czynną, semaglutyd, który należy do klasy leków znanych jako GLP-1. Regulują one poziom cukru we krwi i sprawiają, że czujesz się syty po jedzeniu. Ozempic jest zatwierdzony do leczenia cukrzycy i - w niektórych przypadkach - również nadwagi.
Wraz ze wzrostem popularności tego leku lekarze i pacjenci zaczęli zauważać uderzający efekt uboczny: wydają się zmniejszać apetyt na alkohol, nikotynę i opioidy. Mogą również zmniejszać niektóre rodzaje zachowań kompulsywnych, takich jak hazard i zakupy online.
„Otrzymaliśmy wiele raportów sugerujących, że zachowania ludzi związanie z piciem alkoholu ulegają zmianie, w niektórych przypadkach całkiem znacząco w trakcie przyjmowania leków Ozempic lub Wegovy” – mówi Christian Hendershot, psycholog i naukowiec badający problem uzależnień z University of North Carolina.
Hendershot kieruje jednym z sześciu prowadzonych obecnie badań klinicznych, których celem jest zrozumienie, w jaki sposób semaglutyd może zmieniać nawyki ludzi związane z piciem i paleniem.
Naukowcy mają nadzieję, że na horyzoncie pojawi się nowa metoda leczenia zaburzeń związanych z używaniem alkoholu lub paleniem tytoniu. Niektórzy lekarze zaczęli nawet przepisywać te leki w tym konkretnym celu, chociaż do uzyskania dowodów z dużych, randomizowanych, kontrolowanych badań potrzeba jeszcze lat.
Efekt uboczny
Dla wielu lekarzy i samych pacjentów, wpływ leku Ozempic na alkohol był sporym zaskoczeniem.
„Przed Ozempicem mogłem wypić całą butelkę wina wieczorem, bez większego wysiłku, razem z torbą czekoladek. Teraz nie mam ochoty nawet na jedno małe piwo” – mówi J. Paul Grayson, który cierpiał na szereg problemów zdrowotnych, wysokie ciśnienie krwi, stan przedcukrzycowy i arytmię serca, do których doszła jeszcze nadwaga. To głównie z jej powodu zaczął brać popularny lek na odchudzanie, Ozempic. Wiedział, że skutki uboczne mogą być poważne, w tym nudności, zaparcia lub biegunka. Stwierdził jednak, że chciałby zapobiec dalszym problemom z sercem przez utratę zbędnych kilogramów. „Nie miałem pojęcia, że tak się stanie” – dodaje. „Nikt mi nic nie powiedział o wpływie leku na alkohol”.
Jednak dla naukowców badających leki GLP-1 ten uderzający efekt uboczny był dokładnie tym, czego oczekiwali. „To naprawdę nie jest zaskakujące” – mówi farmakolog Elisabet Jerlhag. Od ponad dziesięciu lat Jerlhag i jej współpracownicy z Uniwersytetu w Göteborgu w Szwecji szczegółowo badają, w jaki sposób leki GLP-1, takie jak Ozempic, zmniejszają spożycie alkoholu u szczurów.
Ona i inni naukowcy opublikowali prawie tuzin badań pokazujących, jak leki te powstrzymują upijanie się u szczurów i myszy, zapobiegają nawrotom u „uzależnionych” zwierząt i ogólnie zmniejszają spożycie alkoholu. „Widzimy zatem redukcję o ponad 50%, co jest dość dramatyczne” – mówi Jerlhag.
Inne badania na zwierzętach również wykazały, że leki GLP-1 zmniejszają spożycie nikotyny, opioidów, a także środków psychostymulujących, takich jak kokaina i metamfetamina.
Dlaczego lek odchudzający miałby to robić? Okazuje się, że te leki (podobnie jak hormon GLP-1) działają nie tylko na poziom cukru we krwi. „Działają także na mózg” – mówi dr Lorenzo Leggio, dyrektor kliniczny National Institute of Drug Abuse. „Mechanizm w mózgu regulujący przejadanie się pokrywa się z mechanizmami odpowiedzialnymi za rozwój i utrzymywanie się uzależnień, w tym zaburzeń alkoholowych”.
Za wcześnie na leczenie uzależnień
Potencjał leku Ozempic w ograniczaniu spożycia alkoholu jest obecnie tak dobrze znany, że niektórzy ludzie mają nadzieję, iż pomoże im uporać się z piciem, mówi Christian Hendershot.
„Słyszymy również, że lekarze przepisują leki z tego powodu. Pod wieloma względami jest to w rzeczywistości oznaka, że proces został uruchomiony. Wydaje się, że machina ruszyła, czy nam się to podoba, czy nie”.
Jednak Leggio z NIDA odradza stosowanie leków Ozempic i Wegovy w przypadku innych problemów niż wskazuje na to ulotka. „Jest za wcześnie” – mówi. Ozempic może nie działać na spożywanie alkoholu u wszystkich, w tym u osób, które nie cierpią z powodu otyłości.
Jak dotąd przeprowadzono tylko jedno małe, randomizowane badanie kontrolowane, w którym sprawdzano, czy inny lek GLP-1 może leczyć zaburzenia związane z używaniem alkoholu u ogółu ludzi w porównaniu z terapią poznawczo-behawioralną. Lek ten, zwany eksenatydem, nie jest tak skuteczny jak semaglutyd (Ozempic) w wywoływaniu utraty wagi lub przenikaniu do wnętrza mózgu. W badaniu lek zmniejszył spożycie alkoholu u osób z otyłością, ale w rzeczywistości zwiększył spożycie alkoholu u osób, które nie mają otyłości.
„Nie wiemy, dlaczego” – mówi Leggio. Jedna z hipotez głosi, że semaglutyd powodował, że ludzie tracili na wadze, mimo że mieli normalną wagę, co skłoniło ich do poszukiwania większej ilości kalorii poprzez picie – mówi Leggio. „Ale to tylko spekulacje. Musimy zdać sobie sprawę, że żaden lek nie zadziała na każdego i bardzo ważne jest określenie grupy pacjentów, u których ten lek może zadziałać”.
Zauważa również, że być może nowsza wersja leków GLP-1 mogłaby lepiej działać w leczeniu uzależnień niż cukrzycy.
Elisabet Jerlhag z Uniwersytetu w Göteborgu zauważa, że u osób z otyłością podczas przyjmowania semaglutydu skutki uboczne są zwykle mniej poważne niż u osób bez otyłości. „Przyjmowanie tych leków wiąże się również z ryzykiem rozwoju zapalenia trzustki” – mówi. „Osoba cierpiąca na zaburzenia związane z używaniem alkoholu może być obarczona [podwyższonym] ryzykiem zapalenia trzustki. Dlatego lekarz będzie musiał to monitorować”.
Z drugiej strony, jeśli masz cukrzycę i chcesz ograniczyć spożycie alkoholu, zdecydowanie porozmawiaj ze swoim lekarzem o opcji stosowania semaglutydu, mówi Leggio. „Tym bardziej, jeśli cierpisz na otyłość i zaburzenia związane z używaniem alkoholu. Oczywiście. Porozmawiaj ze swoim lekarzem”.
jm
