Na to pytanie każdy pewnie udzieli innej odpowiedzi. Choć będzie w nich wiele wspólnych elementów, to znajdą się i takie, które nie pozwolą na pogodzenie ze sobą żadnych definicji.
Dla jednych to miłość do kraju, duma z niego, sławienie i godne reprezentowanie poza granicami, pamięć historyczna, szacunek wobec symboli, wojska i weteranów. Dla innych płacenie podatków, posłuszeństwo, tolerancja, gotowość do poświęceń. Niestety, są też osoby, dla których patriotyzm i nacjonalizm jest tym samym.
4 lipca to dzień szczególny dla Stanów Zjednoczonych, gdy otoczeni symbolami i barwami narodowymi Amerykanie nie tylko wypijają hektolitry piwa oraz zjadają miliony hamburgerów i hot dogów, ale też starają się po raz kolejny odpowiedzieć na pytanie: czym jest amerykański patriotyzm?
Wydaje nam się, że wiemy. To między innymi wiekowy weteran w mundurze salutujący fladze lub uczniowie szkoły recytujący: „Składam przysięgę na wierność sztandarowi Stanów Zjednoczonych i Republice, którą on reprezentuje. Jeden naród…”.
To także liczne uczestniczenie w paradach i dumne prezentowanie barw narodowych.
Są to również sportowcy stojący podczas hymnu przed rozpoczęciem gry. Ale kiedy jeden z nich uklęknie z powodów niezwiązanych z patriotyzmem, dla niektórych sprawa się komplikuje.
Czym on właściwie jest?
Definicja mówiąca o “miłości i oddaniu wobec kraju” wydaje się zbyt wąska. Zresztą każdy naród może mieć nieco inną. Jako imigranci powinniśmy zdawać sobie z tego sprawę.
Możliwe jest przecież, by kochać kraj i jednocześnie, podobnie jak rodzice strofujący niesforną pociechę, zabierać głos, gdy wydaje nam się, że zbacza on z właściwej drogi. Można też służyć w wojsku i ryzykować życie dla ojczyzny, ale nie do końca popierać działania rządu, którego mundur nosimy.
Matt Young, były żołnierz Marine, uczestnik wojny w Iraku, autor wojennych wspomnień „Eat the Apple”, zauważa spłycenie uczuć patriotycznych w ostatnich latach. Jest zdania, iż żołnierze zostali wykorzystani jako polityczne rekwizyty podczas niedawnych kontrowersji dotyczących klękania w NFL. Według niego pomysł, że ta forma protestu powinna być obraźliwa dla żołnierzy jest niedorzeczny. „Protestowano przeciw policji, nie wojsku, które istnieje, by chronić Konstytucji – mówi Young – A jednym z fundamentalnych jej zapisów jest pierwsza poprawka, która pozwala przecież na taką formę protestu”.
Amerykanie są ostatnio mocno podzieleni w wielu sprawach, a to przekłada się na uczucia wobec kraju. Dane z ostatnich lat wskazują, że liczba osób dumnych i bardzo dumnych ze Stanów Zjednoczonych jest coraz niższa, choć kochających kraj utrzymuje się na tym samym poziomie.
Szczyt uczuć patriotycznych odnotowano po atakach terrorystycznych z 11 września 2001 r. Wówczas ok. 90% badanych przez ośrodek Gallupa mówiło o „ogromnej lub dużej” dumie ze swego kraju. Od tego czasu liczby są coraz niższe. Dziś podobną opinię wyraża już tylko 67%, o czym pisaliśmy w osobnym artykule (kliknij na link i przeczytaj).
Patriotyzm to emocje
Największe pod tym względem przejawiają byli żołnierze i ich rodziny. Dla wielu patriotyzmem jest sama służba, natomiast najwyższym poświęceniem dla kraju jest śmierć na polu walki. Dlatego dla wielu z nich brak szacunku dla flagi, hymnu, czy innych symboli narodowych to jak policzek wymierzony w twarz.
„Staję przed flagą i podczas hymnu, a klęczę z szacunku dla poległych. Tak postępuje patriota” – mówi Keith Harman, weteran wojny wietnamskiej, który przewodzi ponad 1.7 mln. rzeszy członków organizacji Veterans of Foreign Wars of the United States. „Gromadzimy się wokół naszej flagi, a nie używamy jej i Konstytucji jednocześnie jako tarczy i miecza”.
Oddawanie honoru żołnierzom stało się nieodłącznym elementem spotkań w lidze NFL, od myśliwców przelatujących nad stadionami, po rozwieszanie olbrzymich flag USA na trybunach. Można to jednak nazwać „płatnym patriotyzmem”, gdyż kosztem milionów dolarów sponsoruje to Pentagon.
„Owijanie się flagą i oddawanie honorów wojsku jest czymś, czemu nikt się nie sprzeciwi. Wszyscy respektujemy i doceniamy poświęcenie żołnierzy” – mówił jakiś czas temu sławny komentator sportowy, Bob Costas. „Ale jednocześnie wychodzi na to, że flaga symbolizuje przede wszystkim, a może wyłącznie siły zbrojne. To nie jest brak szacunku wobec wojska, ale Martin Luther King też był patriotą, Susan B. Anthony była patriotką, dysydenci są patriotami, nauczyciele i pracownicy socjalni też”.
Patriotyzm to poglądy
Podczas II wojny światowej każdy Amerykanin był patriotą. Wszystkich mieszkańców USA rozpierała duma, gdy kilkadziesiąt lat później udało się wysłać ludzi na Księżyc. Po atakach terrorystycznych z 2001 r. cały kraj zachowywał się jak wielka rodzina.
Dziś niewiele z tego zostało. Wraz z polityczną polaryzacją społeczeństwa zmieniają się uczucia względem kraju. Duma z kraju słabnie od lat wśród zwolenników wszystkich opcji politycznych, ale kolejne badania Gallupa pokazują, że zwiększa lub zmniejsza się ona w zależności od tego, kto jest aktualnie u władzy. W okresie administracji Trumpa duma z USA wśród republikanów rosła, podczas gdy u demokratów nastąpił spadek. Czy to oznacza, że w mniejszym stopniu byli patriotami? Niekoniecznie, ale z pewnością byli bardziej krytyczni wobec rządu. Analogicznie, po wyborze Bidena wzrósł odsetek dumnych z kraju demokratów, a spadł wśród republikanów, choć w dalszym ciągu jest on wyższy w tej drugiej grupie.
„PATRIOTYZM TO CIĘŻKA, ODDANA, ŚWIADOMA PRACA. OZNACZA WSPARCIE I ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA RODZINĘ, LOKALNĄ SPOŁECZNOŚĆ, RÓŻNE SZCZEBLE RZĄDU. POZA PRACĄ TO CHĘĆ WOLONTARIATU, PŁACENIA NALEŻNYCH PODATKÓW I ODDANIE ŻYCIA, GDY ZAJDZIE TAKA POTRZEBA. PATRIOTYZM TO AKCEPTACJA RZĄDÓW WIĘKSZOŚCI, ALE PRZY JEDNOCZESNEJ OCHRONIE PRAW MNIEJSZOŚCI. TO RESPEKTOWANIE POGLĄDÓW SĄSIADA, ALE NIEDOPUSZCZANIE, BY NAM ONE ZASZKODZIŁY. TO SAMODZIELNE MYŚLENIE I CIĄGŁE EDUKOWANIE SAMEGO SIEBIE. BY BYĆ PATRIOTĄ, MUSIMY POZNAĆ ŹRÓDŁA STRONNICZYCH INFORMACJI. CZY JEST ONA OBIEKTYWNA, A MOŻE POWSTAŁA POD WPŁYWEM POLITYKÓW PRAWEJ LUB LEWEJ STRONY, A MOŻE RÓŻNYCH GRUP INTERESÓW?”
– Michael Bain, 60-letni manager rancho ze stanu Nowy Meksyk
Nie wszyscy są patriotami
Choć odsetek osób dumnych z tego kraju jest wciąż wysoki, to jednak nie wszyscy te uczucia podzielają. Przykładem może być Mark Oftemart, bibliotekarz ze stanu Washington: „Nie jestem patriotą. Nie cieszy mnie fakt bycia Amerykaninem. Żyję tu, bo się tu urodziłem. Hasła głoszone przez patriotów są brzydkie, ksenofobiczne, izolacjonistyczne. Brzmią jak faszyści i prezentują wiele podobnych poglądów. Przekonanie, że zawsze mamy rację, bo jesteśmy Amerykanami i nasz sposób na wszystko jest najlepszy, niszczy nas i prowadzi do destrukcji. Eksportujemy naszą demokrację do innych krajów z przekonaniem, że jeden rozmiar pasuje do wszystkich. To niebezpieczne. Mamy w kraju bałagan i nie ma zbyt wielu rzeczy, z których można być dumnym”.
Patriotyzm łączy
Jest niezbędnym spoiwem każdego społeczeństwa, zwłaszcza w najtrudniejszych momentach, na przykład zagrożenia. Poza korzyściami dla kraju, ważny dla jego mieszkańców, bo stanowi podstawę tożsamości narodowej.
W Stanach Zjednoczonych co chwilę mamy okazję do zamanifestowania swego przywiązania do kraju, choćby przy okazji różnych świąt. Wiele osób docenia wolność, równość i szanse, jakie daje ten kraj, a jednocześnie ostro krytykuje Waszyngton i urzędujących tam polityków. Dla wielu to swego rodzaju tradycja, którą nieco ironicznie określił amerykański pisarz, Edward Abbey: „Prawdziwy patriota musi zawsze być gotów do obrony kraju przed własnym rządem”.
Nie mylić patriotyzmu z nacjonalizmem!
George Orwell, autor książek „Folwark Zwierzęcy”, czy „Rok 1984”, zdefiniował nacjonalizm jako przekonanie, że „całym grupom milionów albo dziesiątków milionów można z poczuciem pewności siebie przyczepiać etykietki „dobry” albo „zły”.
„Przez patriotyzm rozumiem upodobanie do określonego miejsca i określonego sposobu życia, który uważa się za najlepszy na świecie, ale nie chce się go narzucać innym ludziom. Patriotyzm ze swej natury ma charakter obronny (...).
Nacjonalizm jest natomiast nieodłączny od pragnienia potęgi. Stałym celem dążeń każdego nacjonalisty jest zdobycie większej władzy i większego prestiżu, nie dla niego samego, ale dla narodu lub grupy, którą on wybrał dla roztopienia swojej osobowości. Uczucie nacjonalistyczne może być uczuciem całkowicie negatywnym.
Nacjonalista to ten, którego myśli stale obracają się wokół zwycięstw, porażek, tryumfów i klęsk. Patrzy on na historię, a zwłaszcza na historię współczesną, jako na niekończące wznoszenie się i opadanie ośrodków potęgi, a każde zdarzenie wydaje mu się oznaką wznoszenia się pozycji własnej strony, a obniżania się pozycji znienawidzonego rywala.”
- George Orwell
Imigranci są pełni patriotyzmu
Inną grupą często przepełnioną takimi uczuciami są imigranci. Wielu uciekło z biednych krajów, targanych wojnami domowymi i konfliktami. Często doceniają otrzymaną wolność i przywileje w znacznie większym stopniu niż tu urodzeni. By to zaobserwować, wystarczy pojawić się na uroczystości nadania im obywatelstwa.
na podst. Vox, HuffingtonPost, CSMonitor, TheGuardian, Fox, Gallup
rj
