Najnowsze badania Narodowej Fundacji Nauki (NSF) pokazują, że społeczeństwo mocno wierzy, iż nauka przyniosła korzyści cywilizacji ludzkiej. Co więcej, naukowcy cieszą się dużym szacunkiem. Sondaże przeprowadzone przez Pew Research wskazują, że zaufanie do naukowców jest wyższe niż do jakiejkolwiek innej grupy zawodowej z wyjątkiem liderów wojskowych, a znacznie przewyższa zaufanie do dziennikarzy czy członków Kongresu. Jednakże, ta dobra wiadomość jest osłabiona przez niski poziom wiedzy naukowej wśród społeczeństwa oraz znaczną liczbę osób podważających przytłaczający konsensus naukowy w wielu sprawach, choćby zmian klimatycznych czy ewolucji przez dobór naturalny.
Najbardziej niepokojący jest fakt, że najbardziej zaawansowane społeczeństwo naukowe na świecie jest zalewane pseudonauką. Osób zajmujących się tym tematem nie zaskakują dziwne relacje na temat UFO oraz wszechobecność astrologii w magazynach i gazetach. Alarmujący jest dla nich jednak ogrom i zasięg pseudonauki w internecie. Sto milionów stron internetowych poświęconych duchom i aurze było do przewidzenia, ale dziesięć milionów stron na temat lewitacji i podobna liczba promująca teorię płaskiej Ziemi już zaskakuje. „100 najpopularniejszych tematów związanych z przesądami, pseudonauką lub teoriami spiskowym sumuje się do oszałamiającej liczby 1,3 miliarda stron internetowych” – czytamy w salon.com.
„Kłamstwo może obiec pół świata, zanim prawda zdąży założyć buty”
To stwierdzenie pochodzi od satyryka Jonathana Swifta sprzed ponad trzystu lat. Swift nie mógł przewidzieć internetu i mediów społecznościowych, które turbo-doładowują rozprzestrzenianie się dezinformacji.
Czy naukowcy kontrolują te sprawy? Nie tak dobrze, jak powinni. Chociaż bezpośrednie oszustwa naukowe są rzadkie, nauka boryka się z kryzysem replikowalności. W badaniu przeprowadzonym przez Nature w 2016 roku, ponad 70 procent badaczy bezskutecznie próbowało powtórzyć eksperymenty innych naukowców, a ponad połowie nie udało się powtórzyć własnych. W 2018 roku magazyn The Guardian odkrył, że pięciu wydawców opublikowało 175 000 artykułów naukowych z minimalną recenzją. Są częścią ogromnego ekosystemu drapieżnych wydawnictw, które produkują fałszywe badania naukowe dla zysku.
Najnowsze doniesienia wskazują, że fałszywe publikacje naukowe są plagą, której skala rośnie. "Odsetek artykułów publikowanych w danym roku, które następnie zostają wycofane, wzrósł ponad trzykrotnie w ciągu ostatniej dekady" - donosi Nature. Firma wydawnicza Wiley, która istnieje od 200 lat, wycofała ponad 11 300 kompromitujących artykułów i zamknęła cztery czasopisma w ciągu ostatnich dwóch lat. Firma ogłosiła także zamknięcie 19 innych. Nie chodzi o spadek czytelnictwa, ale właśnie o niepotwierdzoną, pseudonaukową treść.
Chcesz być publikowanym naukowcem? Zapłać
Fałszywe artykuły naukowe są głównie dziełem "fabryk artykułów", "przedsiębiorstw lub osób, które za opłatą wymienią naukowca jako autora w całości lub częściowo sfałszowanego artykułu" - informuje The Wall Street Journal. Fabryki te składają artykuły na zamówienie i zazwyczaj unikają "najbardziej prestiżowych czasopism na rzecz publikacji takich jak jednorazowe specjalne wydania, które nie są poddawane dokładnym recenzjom". Fabryki artykułów zlokalizowane są w kilku krajach, w tym w Rosji, Iranie, na Łotwie, w Chinach i Indiach.
Trudno z tym walczyć
Niektóre czasopisma wprowadziły bardziej rygorystyczne standardy publikacji i zwiększyły nadzór w celu wykrywania fałszywych artykułów. Dobrą wiadomością jest to, że wiele fałszywych artykułów naukowych ma charakterystyczne oznaki, takie jak nietypowe sformułowania mające na celu uniknięcie plagiatu i listy odniesień, które są nieistotne dla głównego tematu.
Jednak postęp w dziedzinie sztucznej inteligencji (AI) może skomplikować te wysiłki.
"AI to dla fabryk artykułów wygrana na loterii" - uważa Kim Eggleton z IOP Publishing.
Niestety, jest to jednocześnie przegrana dla nieustannie wprowadzanych w błąd odbiorców.
na podst. theguardian, salon, theweek, nature, WSJ
rj
