Jeśli jesteś jednym z milionów Amerykanów, którzy zakupili nowy telefon komórkowy, wiertarkę bezprzewodową lub inny gadżet w ten Czarny Piątek lub Cyber Poniedziałek, możesz rozważyć rzeczywiste koszty tego gadżetu w promocyjnej cenie. Metale zawarte w elektronice użytkowej, której wszyscy używamy, powodują ogromne szkody dla środowiska, wzbogacają najbogatszych, a nawet odpowiedzialne są za śmierć ludzi.
Różne gadżety są oczywiście wykonane z różnych materiałów, w tym plastiku i szkła. Ale od iPhone'ów po odkurzacze ręczne i elektryczne szczoteczki do zębów, dzisiejsza bezprzewodowa elektronika użytkowa zazwyczaj zawiera trzy kluczowe metalowe elementy: baterię, kabel do ładowania i magnes. Surowce do tych elementów są często pozyskiwane w niepokojący sposób.
Akumulatory litowo-jonowe zasilające większość urządzeń elektronicznych są wykonane z litu, niklu i kobaltu. Jednym z największych źródeł litu na świecie jest chilijska pustynia Atakama, gdzie kopalnie pochłaniają tak dużo wody podziemnej, że wielu naukowców i rdzennych mieszkańców obawia się, że wysuszają delikatny ekosystem. Laguny, w których żyją rzadkie flamingi; roślinność stanowiąca pożywienie dla kóz, owiec i guanako; a także sposób życia, jaki od tysięcy lat prowadzą rdzenne społeczności Atakama, mogą być zagrożone.
Po drugiej stronie świata Indonezja stała się w ostatnich latach największym dostawcą surowego niklu. Aby oczyścić teren pod nowe kopalnie i powiązaną infrastrukturę, ponad 20 000 akrów lasów deszczowych zostało zniszczonych na jednej z wielu wysp tego archipelagu. Odpady kopalniane, w tym sześciowartościowy chrom — rakotwórcza toksyna — zanieczyściły strumienie i drogi wodne. Po wydobyciu ruda niklu jest przetwarzana w ogromnych zakładach przemysłowych, które emitują zanieczyszczenia powietrza i pochłaniają energię, z której większość pochodzi z elektrowni węglowych emitujących dwutlenek węgla.
Ponad dwie trzecie całego światowego kobaltu pochodzi z Demokratycznej Republiki Konga, kraju nękanego powtarzającymi się wojnami domowymi, endemiczną korupcją i miażdżącą biedą. Najgorsze kopalnie w Demokratycznej Republice Konga wyglądają jak wyjęte wprost z koszmaru. Mężczyźni ubrani tylko w szorty, koszulki i klapki, z latarkami przypiętymi do głów, spędzają całe dni w ciasnych podziemnych tunelach, wydobywając kobalt ręcznymi narzędziami. Nierzadko tunele zawalają się, grzebiąc ludzi żywcem. Być może najbardziej niepokojące jest to, że wśród pracowników kopalni kobaltu w Demokratycznej Republice Konga są tysiące dzieci. „Dzieci muszą rutynowo nosić worki rudy, które ważą więcej niż one same” — napisał zespół europejskich badaczy, którzy odwiedzili dziesiątki kopalni. Dzieci są również często bite i chłostane przez ochroniarzy. Niektóre mają zaledwie siedem lat.
Następnie są kable ładujące, które dostarczają prąd do baterii litowo-jonowych naszych urządzeń. Te kable prawie zawsze zawierają miedź, podobnie jak inne powszechne elementy elektroniczne, takie jak płytki drukowane i okablowanie wewnętrzne. Miedź jest wydobywana w wielu częściach świata i rzadko jest to ładny proces. Od zachodnich Stanów Zjednoczonych po Amerykę Południową i Afrykę Środkową, wydobycie miedzi pozostawiło kolosalne doły pełne toksycznych odpadów i zanieczyściło ogromne połacie lądu i dróg wodnych. Czerwony metal często wywołuje również przemoc. W Peru policja w ostatnich latach zabijała protestujących w starciach o kopalnie miedzi. W pakistańskiej prowincji Beludżystan walki o zasoby miedzi napędzają zbrojny ruch separatystyczny. W Republice Południowej Afryki uzbrojone gangi kradną miedź w hurtowych ilościach, aby ją sprzedać, czasami zabijając tych, którzy im w tym przeszkadzają.
Rzadko widzimy trzecie metalowe komponenty: neodymowe „magnesy trwałe”, które sprawiają, że bezprzewodowe wiertarki się kręcą, a telefony komórkowe wibrują, i wytwarzają dźwięk w słuchawkach i głośnikach laptopów. Chiny zdecydowanie dominują w produkcji metali rzadkich, kategorii metali, do której należy neodym. Gdy Pekin na krótko wstrzymał dostawy do Japonii w 2010 r. z powodu sporu terytorialnego, wywołało to falę uderzeniową w światowej gospodarce. Główny obszar wydobycia metali rzadkich w Chinach jest jednym z najbardziej zanieczyszczonych miejsc na Ziemi. Chiny importują również stale rosnące ilości metali rzadkich z Myanmaru, gdzie wydobywane są z porośniętych dżunglą zboczy gór przy użyciu łodzi pełnych toksycznych chemikaliów.
Wszystko to jest dokłada się do kolosalnych emisji dwutlenku węgla generowanych przez wydobycie metali wszelkiego rodzaju. Kopalnie wymagają flot wiertnic, ciężarówek, koparek i innego ciężkiego sprzętu, pożeraczy energii, które odpowiadają za siedem procent rocznych emisji gazów cieplarnianych na świecie.
Konsekwencje naszego uzależnienia od elektroniki są wystarczająco złe bez Czarnego Piątku. Szał zakupów co roku przynosi wzrost sprzedaży, a konsumenci wydają setki i tysiące dolarów. A badania sugerują, że większość tych zakupów ląduje na wysypiskach śmieci lub w spalarni. W Stanach Zjednoczonych mniej niż jeden na pięć niedziałających telefonów komórkowych jest poddawany recyklingowi każdego roku.
Najlepsza rzecz, jaką możemy zrobić jako konsumenci, to oprzeć się kolejnym reklamom i ofertom wyprzedaży, nie kupując tak wielu gadżetów.
jm
